شکەفتا یەکێ یا (مەكسیمیلیانوس) وهەڤالێن ویێن گەنج بوو دەمێ سێ سەد ساڵان خودای هاڤێتینە دخەوا گراندا، وبووینە نیشانەکا بەرز ل سەر مەزناهی و شیانێن ویێن بێ سنۆر، "خودانێن شکەفتێ" سەرهاتیەکا دراماتیکیا کارلێکەرە د هەردوو پەرتۆکێن ئەسمانی: (ئینجیل و قورئان)ێدا هاتیە، و دقورئانا پیرۆزدا بیاڤەکێ قەنج وەرگرتیە ژ گرنگێدانێ، سورەتێ ب (شکەفتێ - الکهف) هاتیە ناڤکرن دکەفیتە نیڤەکا (ئانکو جەرگێ) قورئانێدا.

ئەو چیرۆکا ل دۆر بۆیەرەکا عەجێب و سەیر و زۆر باڵکیش دزڤرت، ل دۆر وێ خەوا سێ چەرخان درێژبووی هندی بێژی ڕامانێن پیرۆز ژ کانیکا وێ دەر دبن، تا دویماهیا جیهانێ ژی دێ هەر مینن، لێ خوەکا دیتر ئەز دبینم وەکهەڤی ل گەل خەوا مەكسیمیلیانوس و کوما کەنجێن ئیماندارێن هەڤالین وێ ژ چەند کوژەکانڤە هەیە نەمازە دڕێژاهیا خەوێ، ودراماتیکا وێ، ئەڤ خەوا دویێ ژ بەریا سێ سەد ساڵان تا نها بەردوامە و هیشتا کەس – ژبلی خودای -  نزانیت هوشیاربوون کەنگیە، براستی ئەڤا دویێ ژی دیاردەیەکا گەلەک سەیر و ئینتیکەیە، لێ مخابن - بەرۆڤاژی خەوا ئێکەمین - هیچ ڕامانەکا جوانی و ئەرینی تێدا نینە، خەوا وێژی نە  د شکەفتەکا فیزیکیدا تا ببیت ژ ئاسەوارێن مێژوویی، بڕاستی ژی کانیکا ڕامانێن نێکەتیف و خرابە!

ئەڤ خەوا گران گران - ئەگەر چ نە بێژین - ژ سەردەمێ فەیلەسۆفێ مەزن ئەحمەدێ خانی دەست پێ کریە و هەتا نها ژی هەر مایە و خودا دزانت کیژ دەمی و چەوان دێ نڤستیێن وێ هوشیاربن!

ئەو ڕازانا کارەسات هەمی هۆکارێن ویێن: جڤاکی، هزرکی، سیاسی، و...هتد خانیێ مەزن نیشانکرینە و ل بەرامبەر هەر یەکێ زەنگا هۆشیارکرنا دروست خوەیا کریە، و هەر فەیلەسۆفێ مەزن ب دەستێن خوەیێن زیڕین زەنگ لێ دایە، و ب زمانێ شرینێ پڕی ڕامانێن کویر زمانێ هوزان و حیکمەتێ کریە: هەی هەوار: کرمانجینوو، کوردینوو،  گەلۆ د شیاندایە ژخەو ڕابین: 

قەت مومکنە ئەڤ ژ چەرخێ لەولەب
تالــــع ببـــــــتن ژ بۆ مە کــەوکــــەب
بەخـــــــــتێ مە ژ بۆ مــە ڕا ببت یار
جـــارەک ببـــتن ژ خـــوابێ ھوشیـــار

شێخێ ڕۆناکبیر خانی هەتا ڤێ کاڤێ ژی ئیڕادەیا مەیا لاواز نە ئەو تالع ونە ئەو بەختە ب دەستڤە نە ئینایە، چونکی سەدەهان جاران فەلەک و دەرفەت ژمەڕا بۆوینە یار لێ بێفامیا مە و خرابیا سەرکێشێن مە هەمی دەمان ببوون نەیار!

ئەی خانی، باشە ئەو حیکمەت بوو یانژی ئیلهام بوو تە دەردێ ڤێ نەتەوێ دایە نیاسین دەمێ تە گۆتی:
ھـنـــــــدی ژ شەجــــاعەتێ غەیوورن

 ئــەو چـــــەند ژ مننــــــەتێ نوفوورن 
ئەڤ غیرەت و ئەڤ عولووێ ھممەت
 بوو مـــانعێ حەمــــلێ بارێ مننــەت 
لەو پێــــکڤە ھەمـــــیشە بێ تفـــــــاقن
 دائــــم ب تـەمـــــەررود و شیــــقاقــن

ئەرێ  - والـله میرێ هەلبەستڤانا - ئەوا تە خواندی و گۆتی و ڤەهاندی ل ساڵا 1692ز هەتا ڤێ گاڤێ پشتی 328 هەشت سالان، واتە: پشتی بوورینا بیست ساڵان ژ چەرخێ بیست و یەکێ ژی هێشتا: “ ئەم پێــــکڤە ھەمـــــیشە بێ تفـــــــاقن،  دائــــم ب تـەمـــــەررود و شیــــقاقــن”

ما دێ چ ل مە کی "گەر دێ” یا تەیا چارەسەریێ مە ژ خەوا ئەحمەقا هوشیار ناکت هەر چەندە تە ژبنێ پیا کریە فیغان و قێڕی:

گەر دێ ھەبـــوا مە ئتتفاقەک
 ڤێــــکرا بـــــکرا مە ئنقیادەک 
رۆم و عەرەب و عەجەم تەمامی
 ھەمیـــــان ژ مە ڕا دکر غوالمی

نا والله نە ئەم ل هەڤکۆمبوون و نە مەزنەکێ خوەدی وژدان و زانین و ڕەوشت ژناڤ مە دەرکەفت ئەم بەرەڤ کەنارێ هوشیاریێ هاژۆتن، ب خودێ مخابن نە ئەم بوون و نە ئەو بوو..!

ئەزبەنی خانی هەما د گۆڕێ خوەدا ب یەقین بە ئەڤ گوهێن تژی رساس ئەوێن گازیێن تەیێن سیاسی و کومەڵایەتی نە بهیستین، و دەنگێ دل و هۆشا تە نە گەهشتیە مێشکێن وان یێن کەڤنەخەسپاڵ ئەوان هەمان حال و ڕەوشە ل گەل هەوارا هوشیارکرنا زانستی و هزرکیا تە گۆتی:

گەر دێ ھەبووا مە ژی خودانەک
عـالـی کەرەمەک لەتیفەدانەک
علم و ھونەر و کەمال و ئیزعان
شعر و غەزەل و کیتاب و دیوان
 ئەڤ جنــــس ببا ل با وی مەعموول 
ئەڤ نەقد ببــا ل نک وی مەقبوول 
مــن دێ عــــەلەما کەالمێ مەوزوون
عالی بکـرا ل بانـێ گەردوون

 کا چەوا نەتەوا کورد چەندین چەرخە گازیێن سیاسی و کومەڵایەتی هوشیار نە کریە، ئەها ب ئاوایەکێ خراپتر گازیا زانست و ڕەوشەنبیری د گوهێن ویدا نە چوویە خوار، چونکی گەلێ کورد تا ئەڤرۆ یێ هەڤڕکیا (مەكسیمیلیانوس) وهەڤالێن ویێن شکەفتێ دکن (سلاڤێن خۆدێ ل وان بن)، و چ سڵاف ل مە نەبن هەتا ئەم ژ خەوا کویر کویر نە رابین!