سیناریۆكانی پڕكردنی بەنداوی نەهزە و کاریگرییەکانی لەسەر میسر

  2020-07-15  | 
دۆسیە:  جیهان
 تۆڕی هەواڵی ژیان
بە درێژایی 6 ساڵە گفتوگۆی بەردەوام هەیە لە نێوان میسر و ئەسیوبیا سەبارەت بە بەنداوی نەهزە، بێ ئەوەی میسر هیچ پێشكەوتنێك بە دەست بهێنێت لەو دۆسیەیەدا، كە بووەتە مەترسییەكی راستەقینە لەسەر ئاسایشی ئاوی وڵاتەكە و چارەنووسێكی خراپ چاوەڕوانی دەكات.

بە درێژای چەند دەیەش هەڵویستی میسر بەهێز بووە سەبارەت بە دروستكردنی بەنداوێك لەسەر رٍێرەوی روباری نیل لە دەوڵەتانی سەرچاوەوە، ئەویش بە سود وەرگرتن لە ڕێككەوتنەكانی پێشوو، كە لە ساڵانی 1902 و 1929 ئیمزاكراون و مافی ئەوەی دەبێت بۆ بەكارهێنانی مافی ڤیتۆ لەسەر هەر بەنداوێك، كە لەلایەن وڵاتانی سەرچاوەوە لەسەر روباری نیل دروستبكرێت، بە تایبەت كە بزانێت كاریگەریی دەبێت لەسەر بەشە ئاوی وڵاتەكەی و لەسەر درێژترین روبار لە جیهاندا.

بەڵام مەترسییەكە لەسەر میسر دروست بووە بە بێ ئەوەی حساب بۆ گەلەكەی بكرێت، بەشێوەیەك عەبدولفەتاح سیسی سەرۆكی ئەووڵاتە لە ساڵی 2015 ڕێككەوتنێكی لەگەڵ ئەسیوبیا و سودان ئیمزا كردووە، كە دانی ناوە بە مافی ئەسیوبیادا بۆ بنیاتنانی بەنداوێك، كە بە گرنگی لەقەڵەمداوە بۆ داهاتووی گەشەپێدانی وڵاتەكەی.

هێدی هێدی هیوا و ئاواتەكانی میسر سەبارەت بە بەنداوی نەهزە بەرەو كەمبوونەوە دەچێت، بەشێوەیەك دۆخەكە بەرەو ئەوە دەچێت دان بنێت بە دۆخی سەپاودا، لەگەڵ هەوڵی ڕازیكردنی ئەسیوبیا بە درێژكردنەوەی ماوەی پڕكردنی بەنداوەكە بۆ دوورترین ماوە، ئەویش بە ئامانجی كەمكردنەوەی زیانە چاوەڕوانكراوەكان لەسەر میسر.

پێشبینییەكان ئاماژە دەكەن بەوەی بەنداوەكە بڕی 74 ملیار مەتر سێجا ئاو دەگرێت وئەسیوبیا دەیەوێت بەنداوەكە لە ماوەی 4 بۆ 7 ساڵدا پڕ بكات، بەڵام میسر دەیەوێت ئەو ماوەیە درێژ بكرێتەوە بۆ 10 ساڵ بەلای كەمەوە لەگەڵ ڕێكەوتن لەسەر سیستمێكی یاسایی كە كۆنترۆڵی بەردانەوەی ئاو بكات، لە ماوەی ئەو كاتانەی كە وشكە ساڵی ڕودەدات.

بە گوێرەی بنەماكانی ڕێكەوتنی نێوان سیسی و سەرۆكانی ئەسیوبیا و سودان كە لە ساڵی 2015 ئیمزای كردووە، ڕێكەوتوون پڕكردنی بەنداوەكە بە قۆناغ و بەشێوەی هاوكاریی بێت، ئەوەش ڕێكەوتنێكی زۆر شاشە و چاوەڕوان ناكرێت ئەسیوبیا پێوەی پابەند بێت، لە كاتێكدا میسر بە مافی شەرعی خۆی دەزانێت كە دەیان ساڵە خۆی بە خاوەنی ئەو مافە دەزانێت.

سەرباری بوونی خاڵی ناكۆكی دیكە، بەڵام خاڵی پڕكردنی بەنداوەكە دیاترین خاڵی ناكۆكییەكان بووە، لەو ڕووەشەوە چەند سیناریۆیەك لەبەرچاو گیراوە.

سیناریۆی 21 ساڵی..

ئەگەر بەنداوی نەهزە لە ماوەی 21 ساڵدا پڕ بكرێت، كە ئەوەش تازە بووەتە بابەت و ئەگەرێكی زۆر دوور،  ئەوا چاوەڕواندەكرێت كورتهێنانی ئاوی میسر ساڵانە بگاتە 3 ملیار مەتر سێجا، بە واتای نزیكەی لە 5%ی داهاتی تەواوی ساڵانەی میسر كە نزیكەی 60 ملیار و 800 ملیۆن مەتر سێجایە، كە 55 ملیار و 500 ملیۆن مەتر سێجای لە ڕوباری نیلەوەیە.

تەنانەت ئەگەر لەگەڵ نزمبوونەوەیەكی كەمیش ئەوا زیانی دەگەیەنێت بە 3033 كیلۆمەتر چوار گۆشە  لە سەوزایی كشتوكاڵی میسر، بە واتای نزیكەی لە 2.5%ی پانتایی كشتوكاڵی هەموو میسر، كە ئەوەش سیناریۆەیەكی زۆر ڕەشە بۆ قاهیرە.

سیناریۆی 10 ساڵی..

ئەگەر بێتوو لە ماوەی ئەو 10 ساڵەدا بەنداوی نەهزە پڕبكرێت، ئەوا كورتهێنانی بەشە ئاوی میسر بەرزدەبێتەوە بۆ 8 ملیار مەتر سێجا لە ساڵێكدا، بە واتای لە 14%ی داهاتی ساڵانەی ئاوی میسر بە گشتی.

ئەگەر ئەوەش ڕووبدات، ئەوا دەبێتە هۆ گۆڕینی شێوازەكانی ئاودێری و بە بیابان بوونی نزیكەی 8033 كلیۆمەتر چوار گۆشە لە ناوچە كشتوكاڵییەكانی میسر، كە دەكاتە نزیكەی 18%ی پانتایی زەویە كشتوكاڵییەكانی میسر، ئەوەش بە مانای لەدەستدانی لە 6%ی هێزی كاری وڵاتەكەیە و بەرزبوونەوەی بێكاری بۆ ڕێژەی لە 17%، کە لەئێستادا 7%.

سیناریۆی حەوت ساڵی..

لەم دۆخەدا بڕی كورتهێنانی داهاتی ئاوی میسر بەرز دەبێتەوە بۆ 12 ملیار مەتر سێجا لە ساڵێكدا، بە واتای لە 22%ی سەرجەمی داهاتی ئاوی ساڵانەی میسر، بەوەش دەبێتە هۆی لەدەستدانی بڕی 12 هەزار و 140 كیلۆمەتر چوارگۆشە لە پانتاییە كشتوكاڵییەكانی میسر و بەوەش میسر لە 30%ی زەوییە كشتوكاڵییەكانی لە دەستدا دەدات، ئەو هەنگاوەش دەبێتە هۆی لەدەستدانی ڕێژەی لە 9% ی هێزی کار و ڕێژەی بێكاری گشتیش بەرز دەبێتەوە بۆ 20%، ئەوە دەبێتە هۆی كردنەوەی دەرگای كێشەی ئابوری و كۆمەڵایەتی زۆر گەورە و مەترسیدار.

سیناریۆی پێنج ساڵی..

ئەگەر سیناریۆی پڕكردنی بەنداوی نەهزەی ئەسیوبیا بكرێتە پێنج ساڵ، ئەوا بڕی كەمبوونەوەی رێژەی ساڵانەی ئاوی میسر دەبێتە 20 ملیار مەتر سێجا لە ساڵێكدا و بەوەش میسر لە 36%ی كۆی داهاتی ئاوی ساڵانەی خۆی لەدەست دەدات، ئەو ەش دەبێتە مەترسی لەسەر بەبیابان بوونی نزیكەی 20 هەزار و 234 كلیۆمەتر چوار گۆشە، بە واتای 50%ی پانتایی زەوییە كشتوكاڵییەكانی میسر لەدەست دەچێت و لەدەستدانی 15%ی هێزی كاری ئەو وڵاتەی لێدەكەوێتەوە، بەوەش ڕێژەی بێكاری بەرزدەبێتەوە بۆ لە 27% بەلای كەمەوە، ئەوەش بە واتای لەدەستدانی لە 50%ی داهاتی ئاوی ساڵانەی میسر، كە دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە 20 هەزار و 234 كیلۆمەتر چوارگۆشە لە سەوزای میسر، بە وتایەكی تر لەدەستدانی لە 67%ی پانتایی زەوییە كستوكاڵییەكانی.

پسپۆڕان دەڵێن ئەو مەترسییە دەبێتە هۆی لەدەستدانی لە 21%ی هێزی كار و بەرزبوونەوەی رێژەی بێكاری لە میسردا بۆ 34% بەلای كەمەوە، كە دیارە ئەوەش كاریگەرییەكی ئابوری وكۆمەڵایەتی مەترسیدار لە كۆمەڵگەی میسردا بەدوای خۆیدا دەهێنێت، بە تایبەت زیادبوونی ڕێژەی تاوان و زیادبوونی كۆچی ناڕێكخراو بۆ دەرەوەی میسر.



ڕیکلام