ئەمڕۆ 28 ساڵ بەسەر تیرۆركردنی سەعید شەرەفكەندی تێپەڕ دەكات، ئەو سەركردەیی تا ئێستا نەتواندراوە، برینی لەدەستدانی لەسەر دڵی حزبی دیموكرات و جوڵانەوەی سیاسی لە رۆژهەڵاتی كوردستان سارێژ ببێت و شوێنگرەوەی دیاری بكرێت.
سادق شەرەفكەندی ناسراو بە (سەعید شەرەفكەندی)، سەركردە و رێبەرێكی لە بیرنەكراوی سیاسی رۆژهەڵاتی كوردستانە، لە 11ی كانونی دووەمی 1938 لەگوندی تەرەغەی شاری بۆكان لەدایك بووە، ئەو برای هەژاری شاعیرە و لە منداڵیەوە بەهۆی كۆچی دوایی باوكیەوە لەژێر سەرپەرشتی براكەیدا پەروەردە كراوە.
بۆ ماوەیەك كاری مامۆستایەتی كردووە و لە ساڵی 1972 لەسەر ئەركی وەزارەتی علومی ئەوكاتی ئێران لە فەرەنسا دكتۆرای لە زانستی كیمیا بەدەستهێناوە و دواتر گەڕانەوتە بۆ ئێران و ماوەیەكیش مامۆستای زانكۆ بووە.
پەیوەندیكردنی بە دونیای سیاسیەوە
لەو كاتەی لە فەرەنسا دەیخوێند لە ساڵی 1973 بووە ئاشنای دكتۆر عەبدولرەحمانی قاسملو، هەر لەوێوە ئەو پەیوەندیەی خێزانەكەی بە حزبی دیموكراتیەوە هەبوو جارێكی تر نوێ بوویەوە و پەیوەندیەكی نێوان دوو خاوەن بڕوانامەی بەرزی زانستی بونیادنرایەوە و لەسەر دەستی قاسملو بووەئەندامی حزبی دیموكرات.
پەیوەندی ئەو لەگەڵ حزبی دیموكرات بەردەوام بوو تا ساڵی 1979 دوای رووخانی ڕژێمی پاشایەتی ئێران و دەسـتپێكردنەوەی تێكۆشانی ئاشكرای حیزبی دیموكرات، بوو بە ڕاوێژكاری كۆمیتەی ناوەندی حزبی دیموكرات.
ئەو لە كۆنگرەی چوارەمی حیزبدا بە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی حزبی دیموكرات هەڵبژێردرا و لە ساڵی 1980وە بە ئەندامی دەفتەری سیاسی هەڵبژێردرا تا تیرۆركردنی عەبدولرەحمانی قاسملو لەو پۆستەدا مایەوە.
لە ژیانی حزبیدا زۆرتر سەرپەرشتیاری كاری میدیای حزبەكەی كردووە، دوای تیرۆركردنی سەركردەی مێژوویی حزبەكە لە یەكەم پلینومدا بە تێكڕای دەنگی ئەندامانی كۆمیتەی ناوەندی بە سكرتێری گشتی حزب ھەڵبژیردرا تا كاتی تیرۆركردنی لە ئەركەكەی بەردەوام بوو.
ئێران لە وڵاتە ئەروپیەكاندا
لەگەڵ هاتنە سەركاری حكومەتی ئیسلامی ئێران، تا ساڵانی نەوەدەكان یەكێك لەو رێگایانەی ئەو وڵاتە پشتی پێدەبەست بۆ كۆتایی هێنان بە نەیار و دژبەرەكانی تیرۆر بوو، لە ساڵانی 1979 تا 1990 زیاتر لە 100 كەسایەتی دیاری ئێرانی لە كورد و نەتەوەكانی دیكە لەلایەن بەكرێگیرا و خۆبەخشەكانی ئێران لە وڵاتانی ئەوروپی تیرۆركران كە بە ناوبانگترینیان تیرۆری قاسملو بوو، كە تەنها دۆسیەی شەرەفكەندی لە دادگادا گەیشتووەتە ئەنجام و پەنجەی تاوان بە فەرمی بۆ ئێران راكێشرا.
دكتۆر شاپور بەختیار، سەرۆك وەزیرانی پێشووی ئێران لە ساڵی1991 لە پاریس، فەرەیدون فەروخزاد، شاعر و هونەرمەند لە ساڵی 1992 لە شاری بۆنی ئەڵمانیا، عەبدوڕەحمان بوروومەند، سەرۆكی نیهزەتی موقاوەمەتی ملی ئێران لە ساڵی1991 لە پاریس، عەبدوڕەحمان قاسملوو، سكرتێری گشتی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لە ساڵی 1989 لە ڤیەننا بەشێكن لەو تیرۆرانەی ئێران لە وڵاتانی ئەوروپی لە ماوەی سێ ساڵدا ئەنجامیداوە، بەڵام بۆ هیچیان تاوانبار دیاری نەكرا.
شەرەفكەندی بۆ چووە ئەڵمانیا؟
لە مانگی ئابی 1992 بە مەبەستی بەشداریكردن لە كۆنگرەی ئینتر ناسیۆنال سۆسیالیستی جیهانی چووە بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیا پاش كۆتاییهاتنی كۆنگرەكە كارەكانی بۆ كۆكردنەوەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی لە پلاتفۆرمێكی هاوبەش بۆ بەگژداچوونەوەی رژێمی ئێران كۆبوونەوەیەكی رێكخست.
ئەو كۆنگرەیە هەریەكە لە مام جەلال سكرتێری یەكێتی نیشتیمانی و هۆشیار زێباری ئەندامی مكەتەبی سیاسی پارتی دیموكرات و نوێنەرانی حزبی دیموكراتی ئێران بەشداریان كردبوو.
شەوی 17ی ئەیلولی 1992 بڕیاربوو سادقی شەرەفكەندی كۆبوونەوەیەك ئەنجام بدات لەگەڵ هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران، بەڵام پێش دەستپێكردنی چاوپێكەوتنەكە لەلایەن گروپێكی ئێرانیەوە تیرۆركرا.
میكۆنۆس ریستۆرانی ئێرانیە یاخیەكان
ئەو ریستۆرانتەی خاوەنەكەی ئێرانیەك بوو وەك مێزی نەیارانی كۆماری ئیسلامی دەناسرا بۆ شوێنی دیدارەكە دیاریكرا، ئەوەش بەهۆی ئەوە بوو كە وەك شوێنێكی لاپەر و نهێنی بوو، بەڵام لە مێژبوو تیمە سیخوریەكانی ئێران چاودێری ئەو ریستۆرانتەیان دەكرد.
ئەو مێزەی تەرخانكرابوو بۆ دیدارەكە بەناوی شەرەفكەندی كرابوو بە 24 كاتژمێر بەر لە تیرۆرەكە تیمە ئێرانیەكە لە دەوروبەری هەشتی ئێوارە چووبوونە شوێنەكە لە رۆژی تیرۆرەكەشدا بە هەمانشێوە سەردانیان كردبوویەوە.
شەرەفكەندی لەسەر میوانداری پارتی سوسیال دیموكراتی ئەڵمانیا لە هوتێلێك ماوەتەوە كە پۆلیس پارێزگاری لە هۆتێلەكە كردووە، محەممەد هادی خادمی موقەدەم، یەكەمین بەرپرسی ئامادەكاری تیمی تیرۆریستی ئێران بوو چوبوویە ئەڵمانیا ئەو لە نێو وەزارەتی هەواڵگری ئێراندا بەرپرسی دۆسیەی كورد بوو یەكێك بوولە ئامادەكارانی تیرۆری قاسملوش.
ماوەی سێ مانگ پێش تیرۆركردنی شەرەفكەندی، ئەسغەر ئەرشەد و عەلی كەماڵی دوو كەسایەتی نزیكی وەزیری دەزگای هەوڵگری ئەو كاتی ئێران بوون چونەتە ئەڵمانیا و دەستیان بە ئامادەكاریەكانیان كردووە و لە ڕێی كازم دارابی، كە سیخۆرێكی ئێرانی بوو و لە وڵاتی ئاڵمانیا دەژیا هەندێك كەسی حیزبوڵای لوبنانی پەیداكرد بۆ ئەنجامدانی كردە تیرۆریەكە.
بەكۆی گشتی نزیكەی 25 كەس لە پیلانەكەی ئێراندا بەشداریان كرد، پێش تیرۆركردنەكە وەزیری هەواڵگری ئێران لە رۆژی 30 ئاب پەیامێكی بڵاو كردەوە و هەڕەشەی كردبوو لە هێزە نەیارەكانیان لە هەرجێیەكی دونیادابن.
كاتی رووداوەكەی میكۆنۆس
لە كاتژمێر 10ی شەوی 17ی ئەیلولی 1992دا سادق شەرەفكەندی و هاوكارەكانی دەچنە ریستۆرانتەكە، لە كاتژمێر 10.50 خولەكە تیمە ئێرانی و لوبنانیەكە تیرۆرەكە ئەنجام دەدەن.
مەهدی ئیبراهیم زادە، ئەندامێكی بەشداری كۆبوونەوەی میكۆنۆس و شاهدی زیندووی ئەو رووداوە رایگەیاندووە: دەنگێكم بیست، قسەكە بە فارسی بوو، ئەو دەنگە جیاواز لە دەنگی ئەندامانی كۆبوونەوەكە بوو ، وتی "كوڕی قەحبانە" ئەو وتەیە لە ئاستی قسەی بەشدارانی ئەو كۆبوونەوەیە نەبوو، من هەوڵمدا شوێنی دەنگەكە بزانم لە كوێوەیە، ئەوەی كە باسی دەكەم هەمووی لە نیوان سێ چركەدا روویدا.
ئەو شاهیدە زیندووە دەشڵێت تیرۆرەكە بە چەكی كلاشینكۆف ئەنجامدرا ئەوانەی تیرۆرەكەیان ئەنجامدا تا دڵنیا نەبوونەوە لە كوشتنی دكتۆر سادقی شوێنەكەیان بەجێنەهێشت.
سێ کەس لەوانەی وەک تاوانباری رووداوەکە دەستنیشانکران
لە رووداوەكەدا پێنج كەسی بەشداربووی كۆبوونەوەكە بوون كە چواریان شەهیدبوون و تەنها یەك كەس بە زیندوویی دەرچوو، فەتاح عەبدولی، هومایون ئەردەڵان و نوری دەهكوردی، سادق شەرەفكەندی شەهید بوون، زیاتر لە 10 فیشەك بەر دكتۆر شەرەفكەندی كەوتووە، دوو كەس لەوان تەقەی راستەوخۆی لە سەری كردووە.
یاسا سزای بكوژەكانیدا
هەرچەندە لە ماوەی 13 ساڵی پێشووتردا ئێران لە وڵاتانی ئەوروپی چەند دۆسیەكی هاوشێوەی ئەنجامدا بوو، بەڵام لە هیچیاندا ئەو وڵاتە تاوانبار نەكرا، بەڵام لە دۆسیەی شەرەفكەندی و هاوڕێكانی دادگا تاوانباری كرد و چەند كەسێكی سزادا.
بڕۆنۆ یۆست، داواكاری گشتی دۆسیەی میكۆنۆس رایگەیاند "رۆژی 18ی ئەیلوولی 1992 دەستمان بەكار كرد، هیچمان لەبەردەستدا نەبوو، هەموو بكوژەكان هەڵاتبوون، شەوی 18 ی ئەیلوول جەلال تاڵەبانیم بینی كە لە بەرلین بوو، ئەو وتی بەدڵنیایەوە رژێمی ئێران ئەم كارەی كردووە، ئەو قسەیە بۆ ئێمە هەنگاوی یەكەم بوو".
وەزیری دەزگای هەواڵگری ئەوكاتی ئێران (عەلی فەلاحیان) بەر لەوەی دادگاییەكە دەست پێبكات ، دووجار چووە ئەو وڵاتە و هەموو كارێكی كرد بۆ ئەوەی وڵاتەكەی لە تێوەگلان لەو تیرۆرە بپارێزێت.
لە ماوەی سێ ساڵ و نیودا، دادگای ئەڵمانیا 170 كەسی لە خەڵكانی لایەنگری سەر بە ئوپۆزسیۆنی ئێران و لایەنگری كۆماری ئیسلامی و خەڵكی بێ لایەن بانگكرد و وەك شاهید لێكۆڵینەوە و پرسیاریان لێكرا.
لە ئاكامی دانیشتنەكانی دادگا لە بەرلین كە ماوەی چوار ساڵ بەردەوام بوو، سزای بەندكردنی هەتا هەتایی بەسەر (كازم دارابی) و (عەباس حوسێن رایاڵ)دا سەپاند و 11 ساڵ زیندانی بۆ (یوسف ئەمین) و پێنج ساڵ و سێ مانگ زیندانی بۆ (محەممەد ئیدریس)بڕیەوە.
بۆ یەكەم جار لە مێژووی ئەڵمانیادا، دەوڵەت لەسەر بریاری دادگا وتی كۆماری ئیسلامی دەوڵەتێكی تیرۆریستە، بە پێی ئەو بریارەی دادگا فەرمانی دەستگیركردن بۆ عەلی فەلاحیان، وەزیری هەواڵگری ئێرانیش درایە پۆلیسی (ئینتەر پوول) و ئەویش ناتوانێ لە ئێران بچێتە دەرەوە و ئەو دۆسەیە تا ئێستاش بەردەوامە.
دوای دادگا
هانس یواكیم، پارێزەری قوربانیانی تیرۆری میكۆنۆس لە گێڕانەوەی چارەنوسی ئەو تاوانبارانەدا دەڵێت: هەردوو كەس زیندانی هەمیشەییان بۆ برایەوە ، ئەوانیش دوای 15 ساڵ و سێ مانگ ئازاد كران و لەو وڵاتە كرانە دەرەوە.
روونیشیدەكاتەوە لەو وڵاتە هەرگیز كەسێك بۆ هەتا هەتایە لە بەندیخانە نامێنێتەوە ، لەبەر ئەو هۆكارە و زیندانی هەتا هەتایی بۆ 24 ساڵان دیاریكراوە. بە پێی یاسا و دوای ئەوەی تاوانبار دوو لەسەر سێی حوكمەكەی لە وڵاتی ئەڵمانیا بەسەر دەبات، دواتر دەتوانێ بۆ وڵاتەكەی خۆی بنێردرێتەوە.
گڵکۆی سێ شەهیدەکەی حزبی دیموکرات
هەردوو كەسەكە لەبەرانبەر بە ئازادكردنی كەسێكی ئەڵمانی كە بە نایاسایی لە ئێران گیرابوو و حوكمی لە سێدارەدانی بەسەردا سەپێندرابوو ئازاد كران.
حزب دوای ئەو سەركردەیە
ئەگەرچی ماوەی 28 ساڵ بەسەر تیرۆركردنی ئەو سەركردە كوردەی رۆژهەڵاتی كوردستان تێپەڕ دەكات بەڵام ئێران زۆر زانایانە دەستیبرد بۆ تیرۆركردنی شەرەفكەندی چونكە لەدوای هەریەكە لە قاسملو شەرەفكەندی ئیتر جولانەوەی سیاسی لە رۆژهەڵاتی كوردستان نەیتوانیوە شوێنگرەوەی ئەو سەركردەیە دروست بكاتەوە و حزبی دیموكرات لەو ماوەیەدا چەندینجار جیابونەوەی تێداروودا و كاریگەری وەك جاران لە گۆڕەپانی سیاسی نەما.