سەرەتایەكی كورت دەبارەی ڕۆمانی قوڕخوێن

31/10/2020
فۆتۆ: 

نووسینی حەسەن فالح

وەرگێڕانی: دانا عەسكەر

سەرەتا پێمخۆشبوو لە ناونیشانی ڕۆمانەكەوە دەست پێبكەم، دوابەدوای بڵاوبوونەوەی بەرگی ڕۆمانەكە، لای هەندێك برادەر ئەشكالییەت لە ناونیشانی رۆمانەكە دروستبوو، بیگۆمان قسەكردن لەسەر ناونیشانی ڕۆمان بەشێكە لەقسەكردن لەسەر خودی ڕۆمانەكە،( قاری‌وە الگین)  ناونیشانە عەرەبییەكەیە،  كوردییەكەی قوڕخوێن، پاژێك لە برادەران ئەو ناونیشانەیان بە هەڵە لێكدایەوە، گوتیان دەبوو خوێنەری قوڕ بێت، ئەگەر خوێنەری قوڕبێت لەو كاتەدا قوڕ دەبێتە ئاوڵناوی خوێنەر، واتا خوێنەرەكە دەبێتە قوڕ، لێ‌ لەڕاستیدا ئەوەیان هەڵەیەكی زەقی زمانەوانییە، بەڵام قوڕخوێن، چون كتێب خوین، یا قورئان خوێن، ئەوەی شارەزایی لەسەر شارستانییەتی سۆمەرییەكان نەبێت، یەكسەر پێی وایە ئێمە باسی خوێن دەكەین، لە كاتێكدا لەسەردەمی سۆمەرییەكاندا بە مامۆستا گوتراوە قوڕخوێن، خوێنەری ئێمە بەر ئەم ناونیشانە نەكەوتووە، بۆیە یەكسەر چاوی دەچێتە سەر خوێن، هیوادارم كە ڕۆمانەكە بڵاوبووەوە ئەودەم دەتوانن هەر تێبینییەكیان هەیە بینووسن. 

هەموو ڕۆمانێك لەسەر ئەم بنەمایامە پێك دێن، گێڕنەوە، لوكەیشن، كارەكتەر، گرێ‌، شێوازی هونەریی ئەدەبی،  ئێمە لەم باسەمانەدا قسە لەسەر سێ‌ تەوەر دەكەین، لۆكەیشن، شێواز، بابەت.

نووسەری ئەم ڕمانە، بەچڕی لەناو هونەری سێ‌ شوێندا كاری كردووە، ئەوانیش بەغدا وەك چەقی ململانێ‌، دواتر باشووری عیراق، پاشان مالۆچكەی جنۆكە، كە خۆی لە قۆناغی سەردەمی سۆمەرییەكاندا دەبینێتەوە، كارەكتەری سەرەكی ئەم ڕۆمانە پیاوێكی جووە، لەڕێی پشت بەستن بە چەند قۆناغێكی مێژوویی عیراق و، لە فەزای گشتی ئەم ڕۆمانە ئەم شوێن و قۆناغلنە بەیەكەوە گرێ‌ دەدات.

خاڵی دووهەم لەم باسەدا شێوازی هونەریی گێڕانەوەیە، فەزای مێژوو لە ڕۆمانەدا فەزایەكی ڕیالیستی جادووییە، یا ڕیالستیە، حەسەن فالح پشتی بە گێڕانەوەی ڕیالیستی جادوویی بەستووە، لە سەردەمی تاڵانكاریی جووەكان لە عیراق ساَی 1941، پاشان گواستنەوەی بۆ لیوای عیمارە و شارۆچكەی موشەڕەح چون مامۆستای ماتماتێك، لەوێشەوە بۆ فەزای شارستانییەتی سۆمەریەكان، وەك یەكەمین شارستانییەت، ئەم شێوازی گێڕانەوەی دوولایەنەی ڕیالیستی و فەنتازی هەیە، كە تەنها گۆشە نیگای نووسەر نییە، لێ‌ مێژوو ڕۆلێكی كاریگەریی لە بەئاراستەكی ئەم كارەكتەرە هەیە( خدرۆ ئەفەندی) زنجیرەی بەیەك گەیشتنی ئەم كارەكتەرە بەو دونیا جاودییە، لە زونگاوەكانەوە بۆ شارستانییەتی سۆمەر، دوو داپیرەن، سۆتانە داپیرەی خدرۆ، لەگەڵ بسمایە داپیرەی گوند، واتا لە فەزای داب و نەریتەوە بۆ فەزای گشتیی، لێرەدا خەون و دونیا بینی داپیرەكان و شارەزایی خدرۆ لە شارستانییەتی سۆمەر، ڕۆڵی كاریگەریی لە دونیا بینی ئەم كەشەدا هەیە.

خاڵی سێهەم قسە لەسەر بابەت دەكەین، بایەتی ئەم ڕۆمانە لە دوو تەوەری گرنگدا دەسوڕێتەوە، ئەوانیش كاریگەریی ئەرێنی جووەكان لە بوارەكانی ئابووریی و ڕۆشنبیریی لە عیراق، ساڵی 1941 لە دوای تالانكردنی سەرو ماڵی جووەكان لە عیراق و دەربەدەركردنیان، وەرچەرجانێكی مێژوویی و كاریگەر لە ژیانی جووەكانی عیراق ڕوویدا، كە زۆرینەیان بەرەو ئیسرائیل ڕاگوێزران. نووسەری ئەم ڕۆمانە زۆر بە ئینسافەوە جەخت لەسەر كاریگەریی ئەرینی جووەكان لە عیراق دەكات، كە قۆناغی گەشەكردنی دونیا بینی عیراق لەسەر دەستی جووەكان بووە. ئەوەی لە كۆتایەدا كاری لەسەر كردووە، ئەو روحییەتە شارستانی و ڕاستگۆیەی نووسەرە، كە دواجار خدرۆ ئەفەندی وەك جوویەك دەبێتە قوڕخوێن ی، مەملەكەتی سۆمەریەكان، خەونی ئەم نووسەرە ێرەوە دەست پێدەكات كاتێك جوویەك دەبێتە سەرپەرشتیاری ماڵی تابلۆكان، واتا قوڕخوێن یا مامۆستای شانشینی سۆمەریەكان، وێڕای هەموو ئەم فەزا گشتیانەی ڕۆمانەكە، فەزای لاوەكی نێو بەغدا و گەڕەكی تەورات و قەنبەر عەلی و بەتاوین، كە لەم شوێنە لاوەكیانەوە دەست پێدەكات، نووسەری ئەم ڕۆمانە جەخت لەو خەڵكە پەراوێزخراوەنە دەكاتەوە، كە لە خانەكەی بەتاوین دا دەژین.