نەوەی ئەنتەرنێت: ڕۆمانسیەت و سێكس
جەبار جەبار غەریب
- نەوەی ئەنتەرنێت و ئایپاد و ئەلیكتڕۆن چۆن خۆی نمایش دەكات؟
چۆن نەوەكان دابەشدەكرێن؟ سنوری نەوەیەك لەگەڵ نەوەیەكی دیكە چۆن دیاری دەكرێت؟
لێكۆلەران بە زۆر شێوە نەوەكان دابەشدەكەن، زۆرترینیان بە هۆی زەمەنەوەیە. بۆ ئەوەش زۆر ڕێنمایی زانستی لەبەر چاودەگرن. من تەنها بە هۆی كەلوپەلی بەكارهاتوو، یان ئەو ئامێرانەی دەبنە سیمای نەوەكە، هەرچەند ئەو جۆرە دابەشكردنە هێڵێكی سور لە نێوان نەوەیەك و نەوەیەكی دیكە ناكێشێ، لەو دابەشكردنەدا هاتنە ئارای نەوەیەك مانای لە ناوچوونی نەوەی پێش خۆی نادات.
تاكە بنەما كە پشتی پێدەبەستم، كاریگەری و كارا بوونی نەوەیەك و پاسیڤكردنی نەوەی پێش خۆیەتی. واتا ئێستاش نەوەی كیسە تووتن ماوە، بەڵام هیچ كاریگەریەكی بەسەر كۆمەڵگەوە نەماوە، لە چالاكیەكانی كۆمەڵگەدا ڕۆڵێكی گرینگی نییە.
دەشێ دوو نەوە، بەپێی ئەو دابەشكاریەی من، هاوشان لە زەمەنێكدا هەبن و ژمارەشیان لێكنزیك بێت. لەو كاتانەدا من زەمەنەكە بە زەمەنی نەوە تازەكە دادەنێم. ئەوەش لەسەر ئەو باوەڕەی كە داهاتوو هی ئەوانە.
- ئێستا نەوەی كتێب ماوە، كارایە، بەرچاوە، شەڕ لەسەر مانەوەی دەكات، ترسی هەیە.
- نەوەی ئەلیكترۆن هەیە، پانتاییەكی زۆری لە ماڵ و شوێنە گشتیەكان داپۆشیوە، شەڕیش لەسەر هیچ ناكات، هیچ ترسێكیشی نییە.
- نەوەی كتێب ئیعتیبارێكی گەورەی كۆمەڵایەتی هەیە، دنیا شانازی پێوە دەكات.
- نەوەی ئەلیكتڕۆن ئیعتباری كۆمەڵایەتی دروست نەكردوە، بە گومانەوە سەیر دەكرێت.
-هەموو ڕستەیەك كە باسی نەوەی كتێب بكات لە ڕتافی ڕابردوو دایە.
- ئەو ڕستانەی لە نەوەی ئەلیكتڕۆن دەدوێن دەلالەتی داهاتوویان تێدایە.
نەوەی ئەلیكتڕۆن چۆن بناسینەوە؟
- نەوەی ئەلیكتڕۆن ئامێرێكی بەدەستەوەیە، بچووك، تەنك، شاشەدار. چی لە ناو ئەو ئامێرەدایە گرینگ نییە، گرینگ ئەوەیە چی دێتە سەر شاشەكە.
- نەوەی ئەلیكتڕۆن پەیوەندییەكی هەوایی لەگەڵ تەواوی دنیادا هەیە، بێ ئەوەی تەواوی دنیا بتوانن ئەو ناڕەحەت بكەن و ببنە میوانی و چایەكی لا بخۆنەوە.
- ئەو شاشەیە ڕەنگدارە، پڕ جوڵە و زانیارییە.
- پڕ زانیاری وەك كتێب، كتێبێكی قسەكەر.
- هەر لەشوێنی خۆتەوە دەتوانی بیگۆڕی.
- ئەداتی سەرەكی لێكتێگەیشتنیان ( مەبەست زمان، لوغە) نییە، بەڵكو هێما و وێنە و جوڵەیە. ئەو هێما و ئیمۆجی و جوڵانەی كە ڕێكەوتنێكی گشتیان لەسەر هەیە، نزیكەی هەموو نەتەوەكان دەیان ناسن و تێیاندەگەن.
تێگەیشتنی نەوەی پێشوو لە نەوەی ئەنتەرنێت:
- نەوەی پێشوو خۆی بە پارێزەی هەموو بەها كۆمەڵایەتی و ئینسانی و نەتەوەییەكان دەزانێ. وەك ئەو كارێكتەرە دەچێ كە پێیوایە بەبێ ئەوان ژیان ناسوڕێ و هەموو شتێك لە دەست دەچێ، لە هەندێك شوێندا خۆیان بە (نەوەی ئاڵتونیش) ناودەبەن. وینستۆن چرچل قسەیەكی هەیە، دەشێ تاڕادەیەك بەكەڵك بێت ” گۆڕستانەكان پڕن لەو كەسانەی كە پێیان وابوو دنیا بێ ئەوان ناسوڕێ“ نەوەی ئاڵتونیش پێیوایە بەهایەكان بەبێ ئەوان لە ناودەچن و نامێنن.
- نەوەی ئاڵتونی پێیوایە نەوەی ئەلیكتڕۆن و ئایپاد، تێگەیشتنێكی ڕووكەشیان بۆ ژیان هەیە. لە هیچ شتێك ورد نابنەوە و زانیارییان نیە، نازانن پایتەختی مۆزەمبیق كوێیە و هۆشیمینا ناناسن و تایەیەكیان پێ پەنچەر ناكرێ.
- سورن لەسەر ئەوەی نەوەی ئایپاد بەها نەتەوەییەكان نا ناسێت و جلوبەرگی نیشتیمان بەلاوە گرینگ نیە. خواردنە خۆماڵیەكان ناخۆن و تام نەزانن.
- نەوەی ئاڵتونی پێیانوایە ئەوە نەوەیە هەرزەكارن ( كەتەمەنیان سەد ساڵیش بێت)، ژن ناناسن و ڕۆمانسەتی بەلایانەوە گرینگ نیە، ئەگەر ئاوڕ لە یەكتریش بدنەوە تەنها بۆ پەیوەندییەكی كاتییە.
پەیامی نەوەی ئەلیكترۆن:
- نەوەی ئەلیكتڕۆن هەرگیز وەڵامی ئەو ڕایانەی سەرەوەی نەداوەتەوە و بە جدی وەرینەگرتوون، وەك بڕوبیانوو یان قسەوقسەڵۆكی بن دیوار سەیریان دەكات، سەرقاڵی بەسەربردنی ڕۆژەكانی خۆیەتی.
- نەوەی ئامێرە ئەلیكتڕۆنیەكان پەنجەی بە دوگمە و كیبۆرد ڕاهاتووە، حەزدەكات لە هیدفۆن گوێ لە فیلم و گۆرانی بگرێت.
- بەشێكی زۆر لەو كەپتەی نەوەی ئاڵتونی هەیبوو، هی ئەو بێبەشیە قووڵەی بوو لە ژن و تێكەڵ نەبوون، خەیاڵكردن بەسەر دیمەنێكی كتێبەوە، كە نەوەی ئەلیكتڕۆن ئەو چەپاندنەی نیە و هەر لەمەوەنێكی زووەوە هەموو دیمەنە حەرامەكان دەبینێ.
- راستە لە جلپۆشیندا گەڕانەوەیەك هەیە و كەس مینیژۆپ لە پێ ناكات، وەك نەوەی ئاڵتونی ڕیكپۆش نین، جوانی جەستە شاردراوەتەوە، بەتایبەتی لە فەرمانگە و شوێنە گشتیەكاندا، باڵاپۆش جێگای گرتۆتەوە و زۆرجاریش باڵاپۆشییەكی ناشیك و شێواو، بەڵام دەرگای تێكەڵبوونی گەنجانی دانەخستووە، بەپێچەوانەوە گەنجان بە هەموو گرووپەكانیانەوە لە ڕووی سێكسییەوە بە ڕووی یەكتردا كراوەترن، تێكەل بوونەكانیان كەمتر لە ڕۆمانسیەت نزیك دەبێتەوە و زیاتر وەڵامدەرەوەی فیزیكی و جەستەیی یەكترن. لەپەیوەندی ڕۆمانسیدا، كە ڕووخساری خۆشەویستی نەوەی ئاڵتونییە، دوورترین خاڵی لێكنزیك بوونەوە ماچێكی سەری كۆڵان، یان دەستگرتن و ئامێزێك بوو. نەوەی ئەلیكتڕۆن تاقەتی ئەو هەموو ڕستە دوورودرێژانەی ڕۆمانسیانەی نییە، هەر لە بەرانبەر ئایپاد یان مۆبایلەكەی دەچێتە قوڵای پەیوەندییەوە و كە یەكتریش دەبینن، زۆر نهێنی جەستەی یەكتر شارەزان.
- ئەوەی نهێنییە یان غەدرە ئەوەیە نەوەی ئایپاد نەوەیەكی ڕووكەش نیە، بەڵكو ئەو باهایانەی لای نەوەی ئاڵتونی گرینگن لای ئەو، هێندە پێویست نین، جگە لەوە لەگەڵ وردەكاری ژیانی خۆی و ئامێرەكانی بەردەستی زۆر وردە، قوڵبوونەوەیەكی سەیری هەیە، بەناو دەوروبەردا خۆیدا، لەبەر ئەوەی دەزانێ كاریگەری لەسەر ناوەكەی پێش خۆی نابێ كە هەتا ئێستا بەدەسەڵاتە، بۆیە بێدەنگی لێدەكات و فەرامۆشیشیان دەكات.
- لە بیست ساڵی داهاتوودا ئەو نەوە ئەلیكترۆنییە، دەكەوێتە پەراوێزاوە و چونكە نەوەییەكی تازەدێت و ئامێر و بیركردنەوەی تایبەت بەخۆی لەگەل خۆی دێنێت، نەوەی ئایپادیش جگە لەدووبارە بڵاوكردنەوەی ئەم وتارە ە بڵاوكردنەوەی جارێكی دیكە چارەیەكی دیكەی نابێ.
|