ڕزگارکردنی عێراق لە هەرەسی سیاسی و ئابوری کارێکی قورسی ئیدارەی بایدن دەبێت

  2020-12-15  | 
جۆ بایدن لە کاتی بەسەرکردنەوەی هێزەکانی وڵاتەکەی لە عێراق
فۆتۆ: ئەرشیف
دۆسیە:  ئەمریکا
 تۆڕی هەواڵی ژیان
گۆڤاری فۆرن پۆڵیسی ئەمریکا ئاشکرایکرد، یەکەم کێشەی دەرەوە کە پێویستە لەسەر جۆ بایدن سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا ڕوبەڕوی ببێتەوە، قەیرانی ئابوری قورسی عێراقە.

گۆڤارەکە لە ڕاپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکردووە،  عێراق بەرەو هەرەسهێنانی دارایی دەڕوات، ئەو دۆخە ناجێگیرەش کە ئێستا هەیەتی، ئەوە چاوەڕوان دەکرێت ببێتە هۆی هەرەسهێنانی سیستمە سیاسییە داڕزیوەکەی، ئەوە مەترسی ئەوەی لێ دەکرێت دووبارە شەڕی ناوخۆیی تیا سەرهەڵبداتەوە.

بە درێژایی دوو دەیەی ڕابردوو، گەندەڵی کێشەیەکی دووسەرەی بۆ عێراق دروستکردووە، یەکەمیان حکومەت لاوازە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق، ڕێگەیان داوە بە هەموو حزبێکی سیاسی گەورە بە ئیدارەدانی وەزارەتێک یان زیاتر، ئەوە بووەەتە هۆی سەرهەڵدانی تۆڕی گەورەی گەندەڵی و کاریکردووە لەسەر مژینی داهاتەکانی نەوت و ناردنی بۆ لایەنگران و شوێنکەوتووەکانیان، لەشێوەی کار و گرێبەست و دەستکەوت.

کێشەی دووەم بڵاوبوونەوەی بەدەستهێنانی پارەی نامەشروع، ئەوەش بووەتە هۆی خنکاندنی کەرتی تایبەت کە خۆی هەر لاوازە لە عێراقدا، ئەوەش بە مانای ئەوە دێت بژاردەی زۆر بە دەستەوە نییە بۆ کارەکانی کەرتی گشتی، کە وایکردووە خەڵک بەزۆری پشت بە حکومەت ببەستێت بۆ دابینکردنی گوزەرانیان، لەشێوەی هەلی کار یان موچەدا.

بەگوێرەی ڕاپۆرتی ڕۆژنامەکە لە ساڵی ٢٠٠٤ وە ژمارەی کارمەندانی کەرتی گشتی سێ هێندەی خۆی زیادیکردووە، لە بەرامبەریشدا دابینکردنی موچە لەلایەن حکومەتەوە بەڕێژەی ٤٠٠% زیادیکردووە، لە چاو ١٥ ساڵ لەمەوبەردا.

لە دەرئەنجامی ئەوەش مانگانە بەغدا پێویستی بە ٥ ملیار دۆلار هەیە بۆ دابینکردنی موچەی فەرمانبەران و خانەنشینان، ئەوە سەرەڕای دوو ملیار دۆلاری دیکە بۆ داپۆشینی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەکان و تێچوونی کار.

دوای ئەوەی کۆرۆنا تەشەنەی کرد و بەدوای نرخی نەوتیش هەرەسی هێناوە، کە لە ٩٠%ی داهاتی حکومەتی لێوە دابیندەکرێت، ئاستی داهاتی مانگانە لە نێوان ٢ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن بۆ ٣ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن کەمیکردووە، ئەوەش بە مانای ئەوەیە بەغدا دووچاری کورتهێنانێکی قورس بووەتەوە ڕێژەکەی لە نێوان ٣ملیار و ٥٠٠ ملیۆن بۆ ٤ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلاردایە.

هەموو ئەوانەش بوونەتە هۆی کەمبوونەوەی دراوی قورس، چاوەڕواندەکرێت لە هاوینی داهاتوودا بڕی یەدەگی دراوی قورس لە عێراقی بۆ ئاستێکی مەترسیدار دابەزێت، ئەوەش وا دەکات حکومەت نەتوانێت پابەندی دابینکردنی موچە بێت.

گۆڤارەکە پێشبینی کردووە، قەیرانی دارایی ببێتەوە هۆی سەرهەڵدانەوەی خۆپیشاندانەکان بەشێوەیەکی فراوانتر و عێراقییەکان داوای گۆڕینی حکومەت بکەن بۆ جارێکی تر، ئەوەش وادەکات حکومەت نەتوانێت دۆخەکە بەرقەرار بکات، ئەگەر بێتوو نەتوانێت موچە دابین بکات.

وەک گۆڤارەکە نووسیویەتی، گروپ وهۆزە چەکدارەکان کاردەکەن لەسەر پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی کە هێزە ئەمنییەکان دروستی دەکەن، ئەوەش دەبێتە هۆی بەرچابوونی جەنگ لە نێوانیاندا، بە تایبەت لەپێناو کۆنترۆڵکردنی سەرچاوەکانی داهات و کێڵگەکانی نەوت و بەندەرەکان و دەروازە سنورییەکان و کۆمپانیا زەبەلاحەکان، ئەوە بە واتای بەرپابوونی شەڕێکی دیکەی ناوخۆیی.

لەو دۆخەشدا وڵاتانی هاوسێی عێراق وەک تورکیا و ئێران و سعودیە، دەستوەردان دەکەن لە پێناو بەرژەوەندییەکانیاندا، ئەوەش دۆخەکە زیاتر ئاڵۆز دەکات و دووبارە ناوچەکە ڕوبەڕوی مەترسی و نائارامی دەبێتەوە، کە دیارە ئەوەش کاریگەریی لەسەر ئەمریکا دەبێت.

لە کۆتایی ڕاپۆرتەکەدا گۆڤارەکە ئاماژەی بەوەکردووە، ئەگەر ئیدارەی بایدن بە پەلە دەستوەردان بکەن بۆ هاوکاریکردنی عێراق، ئەوا دەتوانن سیستم و دەسەڵات لەو وڵاتە لە هەرەسهێنان بپارێزێن، بەڵام دەبێت کۆمەک و یارمەتییەکانی واشنتۆن مەرجدار بکرێت، بە تایبەت کەمکردنەوەی خەرجییە حکومییەکان و گرتنبەری ڕێوشوێنی توندتیژی لە بەرامبەر گەندەڵی و تێکەڵکردنی گروچە چەکدارەکان بە سوپای عێراق، کە دیارە ئەو کارانە لە ئەرک و بەرپرسیارێتی حکومەتی عێراقە و ئەو هەنگاوانەش بۆی ئاسان نابێت.



ڕیکلام