یەكەم / سەرەتا كارێكی باشە كە سەرۆكی هەرێم و جێگری سەرۆكی حوكمەت دركیان بەنادادی حوكمەكە كردوە و هاتونەتە سەرخەت، بەڵام ئەوە ئەو راستیە ناشارێتەوە كە هەردوكیان ئەندازیاری تێك دانی دادگاو دادوەرین بەبەڵگەوە، ئێمە زۆرمان وت و وتەوە سودی نەبو گوێتان نەگرتو هەر بەردەوام بوون لە بەحیزبی كردنی دادگا، پێم سەیرە ئێستاخۆتان داوای ئەوەیان لێ دەكەن شكۆو سەربەخۆیی خۆیان بپارێزن .
بەداخەوە كار گەشتۆتە ئەوەی كە نەك هەر هاوڵاتیان متمانەیان بەدادگاو دادوەری نەمێنێ بەلكو نوێنەری ولاتان و نەتەوەیەكگرتوەكان و رێكخراوەكامی مافی مرۆڤیش متمانەیان نەماوە، لە دیدارێكدا دیندار زێباری بە حیسابی خۆی بەرگری لە حوكمی دادگا دەكرد، بەلام دانی بەراستیەكی تاڵدا دانا كە وتی لە ئێستادا متمانەمان لای نوێنەری ولاتان و رێكخراوەكان زۆر لاواز بوە داوای زانیاریمان لێ دەكەن لەسەر بابەتێك بە راپۆرتی ورد وەڵامیان دەدەینەوە، كەچی دوای ماوەیەكی كورت داوای راپۆرت دەكەنەوە لێمان لەسەر هەمان بابەت، هەر بۆیە هەرێم رۆژبەرۆژ ناوبانگی لەدەرەوە بەرەو نەمان دەچێت. بۆیە ئەوە كافی نیە ئەم نادادیەو ئەم هەلە زەقە راست بكەنەوە، بەڵكو دەبێ ئەوەی تێكیان داوە چاكی بكەنەوە، ئینجا دەتوانن رەخنە لە بریارە نادادپەروەرەكانی دادگا بگرن
دووەم/ بۆ ئەنجومەنی دادوەری كە دەڵێن كەیسەكە بەیاسایی رۆیشتوە و نابێ رەخنە بگیرێ و فشار بكرێ دەڵێین :
١- سەبارەت بەفشار كردن لە سیستەمە دیموكراتیەكان لەسەر دادگاش جائیزە وەك چۆن لەسەر دەسەلاتەكانی تر جائیزە،
فشار لەسەر هەرسێ دەسەلاتەكە لەلایەن رای گشتی و رێكخراوەكان و گروپەكانی فشار زۆر ئاساییە ئەوە دەست تێ وەردان نیە
دەست تێ وەردان لەلایەن دەسەلاتداران و بریاربەدەستانەوەیە جا حكومی بن یان حیزبی یان خودی بەرپرسانی دەسەلاتی دادوەریەوە بێت.
بەڵام فشار لەلایەن خەلك و رای گشتی بۆ سەربەخۆ كردنی دەسەڵاتی دادوەری بێت بەگشتی یان بۆ كەیسێكی ئاسایی بەتایبەت ئەو كەیسانەی دەبنە كەیسی رای گشتی ئاساییە بەتایبەت كە بزانرێ نادادی و زوڵم كراوە خەڵك و رای گشتی فشار دەكەن كە ئەگەر نادادیەك هەیە راست بكرێتەوە، رێك وەك ئەم كەیسە .
دواجار دادگا یان بەپیر فشارەكەوە دێت بەتایبەتی ئەگەر زانی نادادی هەیە و ویستی راستی بكاتەوە یان سور دەبێ لەسەر بڕیاری دادگای ژێرەوە لەهەردوو حاڵ ئەوە دەستێوەردان نیە، فشارە فشار جائیزە چونكە خەڵك بڕیار بەدەست نیە یان دەست وەرناداتە كاری دادگا.
ئەی باشە كە حەفتەیەك پێش دادگاییەكە سەرۆكی حوكمەت خۆی خستە جێگای دادگاو بریاریشی دا كەئەوانە تیرۆریستن بۆچی ئەنجومەنی دادوەری نەهاتە دەنگ بڵێ ئەوە دەستێوەردانی كاروباری دادگایەو قبوڵی ناكەین؟
٢- سەبارەت بەوەی دەڵێن دادبینیەكە یاسایی و شەفاف بووە من تەنها ئەم خاڵانەی خوارەوە بەنمونە دەهێنمەوە لەسەر پێشیلكاریەكان لەهەردوو قۆناغی لێكۆڵینەوەو دادبینی
ا- بەگوێرەی هەمواری یاسای دادبینی سزایی ساڵی ٢٠٠٣ ی پەرلەمانی كوردستان، مادەی ١٢٣، ئەگەر تۆمەتبار پارێزەری ئەسڵی خۆی هەبێ و رێگەی پێنەدرێ هەر وتەیەك لە تۆمەتبار وەربگیرێ لەروی یاساییەوە پوچەڵە و دەبێ دادگای بابەت « موچوع» ئەو ئیفادەیە وەك بەڵگە وەرنەگرێ و پشت گوێی بخات،ئەوە یاسای پەرلەمانی كوردستانە، دەبێ دادگاكان پابەند بن پێوەی پێشیل كردنی ئەو دەقە ناو دەنێن چی؟
ب- وەرگرتنی وتەی نوێنەری ئەنجومەنی ئاسایش لەكوێی یاسا دا هەیە، ئەنجومەنی ئاسایش دەزگایەكی لێكۆلینەوەیە لە جیاتی پۆلیس بۆ ئەو تاوانانەی كە بەگوێرەی یاساكەی خۆیان دەچنە دەسەلاتی ئاسایش ئیتر ئەو خەسم نیە تا وتەی وەربگیرێ، خەسم و نوێنەری مافی گشتی لە هەموو دەعوایەكی جەزائیدا تەنها داواكاری گشتیە، جا ئەگەر وابێ دەبی دادگا لەهەموو كەیسەكانی پۆلیسیش وتەی نوێنەری پۆلیس وەربگرێ، لەسەردەمی بەعسیش هەرگیز شتی وانەبوە نە دادگای ئاسایی نەدادگای تەنانەت سەورەش وتەی نوێنەری ئەمنی عامە وەربگرێ، ئاخر نابێ خۆی دەزگای لێكۆلینەوەبێ و خەسمیش بـێ.
ج— لەكوێی یاسادا هەیە رێگا بەكەس و كاری تۆمەتبار نەدەی تۆمەتبار ببینێ، هەموو یاساو جارنامەكانی مافی مرۆڤ جەختی لێ دەكەنەوە، لەیاساكانی هەرێمیش تەنها بۆ ماوەیەكی كەم تا لێكۆلینەوە لەگەڵ تۆمەتباران تەواو دەبێ دەشێ لێكۆلینەوە بۆ لایەنەكانی دەعو نهێنی بێ و لەو ماوەكەمە ئاساییە رێگایان پێ نەدرێ، بەڵام چوار پێنج مانگ رێگایان پێ نەدرێ پێم ناڵێن لە غەیری رژێمی بەعس و هاوشێوەكانی لە كام رژێمانەدا هەبوە، سەیرە دەشلێن بۆچی ناوبانگی هەرێم رۆژ بەرۆژ بەرەو لاوازی دەچێت؟
د- دەڵێن بۆیە سەرۆكی دادگا گۆراوە، چونكە سەرۆكی ئەسلی دادگاكە نەخۆشەو لە چارەسەرە، ئامننا بیلا باوەر بەوەدەكەین وهیوای چاكبوونەوەی خێرای بۆ دەخوازین، بەڵام ئەی ئەم پەلەپەلە بەچی لێك دەدەنەوە لەكەیسێك كە خۆتان دەلێن تیرۆرە؟ كام كەیس ئەوەندە پەلەی تیاكراوە ؟لەوانەیە بلێن لەبەر ئەوەی راگیراون بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەلام ئەوە لەحالێكدا ئەگەر هەموو دادبینیەكە هەقی خۆی پێبدرێ و داواكاری راست و رەوای لاینەكانی كەیسەكە بەتایبەتی پشت گوێ نەخرێ، نەك هەر هەلپروكاندن بێ، بۆ نمونە یەكێك لەتۆمارە دەنگیەكان شیروان شیروانی دەڵی هی من نیە، دادگا دەڵێ دەینێرین بۆ خەبیر، كەچی هەر هەمان جەلسە كۆتایی بە دادگایە هێنراو بریاری تێدا دەركرا، ئەی عەدالەت ئەوە نەبوو جەخت لەم ئیدیعایەی تۆمەتبار بكرێتەوە لەروانگەی رەخساندنی مافی بەرگری لەخۆكردنی پیرۆز؟
دیارە نمونەی تریش هەن بەلام لێرەدا تەنها ئیكتیفا بەوەندە دەكەم