دروستكردنی سینەما یاخود هەنگاونان بۆ ئەوەی بتوانین شوناس و فۆڕمێك دەستنیشان یاخود دیزاین و بینا بكەین لە ڕاستیدا كارێكی هەروا ئاسان نییە، بەڵگو گەڕان و ماندووبوونی زۆری دەوێت  ، دروستبونی فۆڕم و شوناس وەك ناوچە یان نەتەوە یان هەر جۆرێك لە فۆڕمی نوێ هێندەی دروستبوونی فیلم و سەرەتاكانی بەرەو پێشچوونی فیلم  پێویستی بە كاری ڕۆژانە و فیكر و میسۆد و بیری نوێ و تەكنەلۆجیای نوێ هەیە، بە مانایەكی دیكە دروستكردنی فۆڕمی نوێ و شوناسی فیلم واتە سەرلەنوێ دروست كردنی سینەمایەك، بەڵام تایبەتمەند بە هەموو ئەو جیاوازییانەی كە فۆڕمەكەی پێدەناسرێتەوە .

لە ڕاستیدا ئێمە لێرەدا نامانەوێت بگەڕێینەوە بۆ سەرەتاكانی مێژووی سینەما و باس لەو بەرەو پێشچوون و ئەو گۆڕانكارییە یەك لەدوایەكانە بكەین كە بەسەر سینەمادا هاتووە، تەنانەت ئێستاش كە سینەما و  فیلم لەوپەڕی  داهێنان و تەكنەلۆجیادایە، ئەوەی لێرەدا گرنگە دەستنیشانكردنی فۆڕمی سینەمایە، لەسەرەتاكانی دروستبونیدا بە پێی بارودۆخ و كلتوورو ناوچەو نەتەوە و وڵات ، بۆیە ئەگەر وەك نمونە ووڵاتی (چین ) وەربگرین، دەبینین لە سەرەتاكانی ساڵی ( 1930 ) كاتێك لەو وڵاتە فیلم بەرهەمهێنراوە بە تەنیا فۆكەس لەسەر گەیاندنی پەیامێك یاخود چیرۆكێك یان نەرەیتیف نەبووە، بەڵكو بۆ وێنەگرتنی فێلمێك سوود لەو ڕووداوانەی كە ڕۆژانە ڕوویانداوە یان ئەو بارودۆخە سیاسی و كۆمەڵایەتی و كلتورییەی كە وڵاتەكەی تێدا بووە كراون بە وێنە و نمایش كراون ، هەر بەو هۆیەش هەر یەك لە سینەمای (چین و هۆنكۆنگ و تایوان ) نزیكایەتی زۆریان هەیە لە ڕووی فۆڕمەوە، بۆیە زۆر كات بە یەكەوە ناویان دەبرێت، لە چین سەرەتای دروستكردنی فیلم وەك هەر جۆرێكیتر لە نمایشی (سێرك و ئۆپێرا و هونەری بەرگریی كاراتیی و كۆنگفوو ...) سوود لە بەرهەمە سینەماییەكان وەرگیراوە، بە تەنیا ئامانجی نمایشەكان بەسەربردنی كاتێكی خۆش یان ناخۆش بووە، بەو هۆیەشەوە ڕەنگدانەوەی كلتووری و دووبارە بوونەوەی ئەو جۆرە نمایشانە بوون بە بەشێك لە فۆڕم لە ناو خۆرهەڵاتی ئاسیادا، بە تایبەت لە وڵاتی چین، وەرگرتنی شێوەی تایبەت یان ناسنامەی سینەما ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە ئەزموون و بەردەوامییەوە هەیە، چوونكە لە ڕاستیدا دەرئەنجامی زۆری بینین و بەرهەمی فیلمەكانە دەتوانیین شوناس و فۆڕمی ناوچەیەكی پێبناسینەوە، دروستكردنی فیلمی زۆر جۆرێك لە هاوكاری بۆ گەڵاڵەبوونی فۆرمێكی خۆڕسك دەرەخسێنێت، زۆر وڵات و ناوچەی دیكە هەن كە خاوەنی فۆڕم و شوناسی ڕاستەقینەی خۆیانن و هەرخۆشیان بەشێكن لە دروستكردنی سینەما، وەك شوناسی سینەمای (فەرەنسی) كە بە هەندێك خەسڵەتی تایبەتی خۆی دەناسرێتەوە و فۆڕم و شوناسی سینەمای (ئیتاڵی و سۆڤیەت و ئەڵمان و ئەمریكا و هندستان و هتد ...) هەر یەك بە جۆرێك دیدگایەكی سینەمای تایبەت بە وڵاتی خۆی هەیە، هەرچی سینەمای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لە نێویاندا (سینەمای ئێران )ە بریتییە لە تێكەڵەیەك لە فیكری (شەپۆلی نوێی ئیتاڵی) و فیكری (هاوچەرخی سینەماكانی كۆمەڵگای ئەوروپی) لێرەوە دەتوانین دروستكردنی شوناس و فۆڕمی سینەما بۆ دوو جۆر پۆلێن بكەین :

یەكەم : دروستكردنی فۆڕمێك كە بنچینە و ماددەكانی و بابەتەكانی بۆ ڕێكخراوە و دامەزراوە و پشت بە تیۆر و میسۆدێكی تایبەت و سەربەخۆ دەبەستێت و لە دیدگای ڕەخنەگران و  بیرمەندەكاندا پشت ڕاستكرابێتەوە، هەموو ئەو ئیلمێنتانەی كە دەسەپێنرێت بیانووی فیكریی و سایكۆلۆجیی و سوسیۆلۆجیی لە پشتەوە بێت .

دووەم: سوودوەرگرتن لە هەموو ئەو فۆڕمانەی باون و جێگای سەرنج و هەڵوێستەكردنن توانەوە و ڕەنگدانەوەی لە نێو فۆڕمە نوێكەدا بە مەرجێك پارێزگاریش لە تەواوی بنچینە و ناوەڕۆكی فۆڕمەكە بكرێت، وەك هەندێك لە سینەماكانی دونیا بە تایبەت (سینەمای ئێران) كە پێشتر باسمان لێوە كرد، تێیدا بە ڕوونی ڕەنگی داوەتەوە .

دروستكردنی فۆڕم و شوناسی نوێی سینەمای كوردی كاتێك دێتە ئاراوە كە سێ قۆناغی زۆر گرنگ بە سەركەوتووی تێپەڕێنێت و بە شێوازێك فیلم و سینەما لە هەموو ئەو بەربەستانە دابماڵرێت كە دێنە بەردەم بەرەوپێشچوونی قۆناغەكان، ئەگەرچی هەندێك بەربەست هەن كە زۆر گرفتی لاوەكین و ناتوانن كاریگەری ڕاستەوخۆ دروست بكەن بە شێوەیەكی نەرێنی  بۆ نموونە نەبوونی دامەزراوەی تایبەتی سینەما و دەزگا و كۆمپانیای گەورەی بەرهەمهێنان و نەبوونی هەندێ ئازادی لە بیروڕا و دەربڕیندا و یاخود سەندیكا و كاری حكومەت و نەبوونی دەوڵەت ... هتد، چونكە پرۆسەی شوناس دروستكردنی ئەو فۆڕمە پڕۆسەیەكی تاقیگەییە بە ماددە و پێوەری زانستی و تەكنەلۆجی و فیكری و فەلسەفی  گەشەدەكات، بۆیە هیچ كام لەوانە ناتوانن بەربەستێكی زۆر بەهێزبن لە بەردەم دروستكردنی فۆڕمی سینەمادا، شوناس پەیوەندی بەو شوێنانەی سینەماوە هەیە كە ڕەنگە كەسێك بە تەنیا بتوانێت بینای بكات و دایبمەزرێنێت، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی شوناس پێش ئەوەی كارێكی فەسلەجی بێت، تیۆرییەكی گشتگیرە.  دەتوانین  بەم سێ قۆناغەدا بە تەواوی بچینە ناو وردەكارییەكانەوە . 

ا- قۆناغی كلتوری: كورد كە ئێستا خاوەنی شوناس و فۆڕمی ڕاستەقینەی خۆی نییە، لە هەمان كاتدا پانتاییەكی بەتاڵ و گونجاوی هەیە بۆ ئەوەی دەست بدەین لە كارێكی وەها گرنگ، چونكە كلتور دەتوانێت ڕۆڵی هەبێت لە دیاریكردنی فۆڕمی سینەمادا. بەڵام دەبێت ئەوەمان لە بیربێت دروستكردنی فۆڕمی سینەمای كوردی مەبەست تەنیا لە (دیزاین و دیكۆر و جل و بەرگ و ئێكسسوار و ...) نییە، بەڵكو ئەو فۆڕمە دەڵێین كە لەسەر شاشەی سینەما دەتوانین لە ڕێگەی هەڵسەنگاندنی ڕەخنەیی جدییەوە دركی پێ بكەین، كە لە شۆتەكان و ماوەی شۆتەكان و كۆنسێپت و ڕەنگی شۆتەكان و مۆنتاج و باكگراوندی فیكری شۆتەكاندا بەرجەستەدەبن، بە شێوەیەكی سەرەكی كلتوور دەتوانێت بێتە ناو كایەی دروست كردنی فۆڕمەوە ئەویش بە لێكۆڵینەوە لەسەر هەموو ئەو دیوە شاراوانەی ناو كلتووری كوردی كە بێ مانا یاخود مانایان هەیە، بۆ نمونە ئەگەر بێت و پیاوێكی پیری كوردی وەربگرین كاتێك تووشی لەدەستدانی كوڕەكەی دەبێت، ئەمە بە بەراورد لەگەڵ پیاوێك لە هەمان كێشەدا، بەڵام لە وڵاتێكی كلتور جیاوازدا بە نموونە لە وڵاتێكی وەك فەڕەنسادا، چۆن دەتوانین گوزارشتەكانیان بگوازینەوە، هەر یەك بە فۆڕمێك كە لە یەكدی نەچن، لەم نێوەندەدا كلتور بڕیار دەدات ئایا چ فۆڕمێك مانای تەواومان بۆ وەگەڕدەخات، تا ڕۆبچینە ناو گوزارشتە ڕیالیستەكەوە، واتە لەخۆدانی پیاوێكی كوردی و نەرمە گریانێكی پیاوێكی فەرەنسی بەهۆی ئەوەی هەست و سۆز لە هەردوو كلتورەكە جیاوازە و دەگۆرێت، چۆن ئەم گوزارشتە دەكەین بەو ئاوێنە دوو ڕووەی كە حەقیقەتی ڕاستەقینە هەڵبهنجێنین، ئایا ڕەنگ دەبێت بە هۆكار؟ یان درێژی و كورتی شۆتەكان؟ یان كۆنسێپت و ئایدۆلۆجیا؟ یان  ئەوە چییە كە بەهۆیەوە دەتوانین چوارچێوەی ئاوێنە ڕاستەقینەكە دەستنیشان بكەین !!؟؟  

ب- قۆناغی سۆسیۆلۆژی: سینەما لە ڕێگەی كایەی كۆمەڵایەتییەوە دەتوانێت فۆڕم وەربگرێت، پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و بزنس و ئایین و پەروەردە و... هتد، هەموو ئەو پەیوەندییانە شوناسی تاكی كوردی دیاری دەكات ، ئەگەر بێت و بكۆلینەوە و بچینە ناو وردەكاری هەر یەكێكیان،  بۆ نموونە مامەڵەی نێوان كڕیار و فۆرۆشیارێك یاخود كۆڕی شین (پرسە) لە ڕێگەی مانەوەیان و جۆری دایالۆگەكانیان و جۆرێك لە ڤیژوەڵ دێتەئاراوە ، كە دیسانەوە لێوەی بتوانین فۆڕمی لێ دابتاشین، چونكە تەواوی پەیوەندییەكان لەسەر دوو بنەما بیناكراوە، ئەویش ئایین كە بەشێكی هەرە گرنگ و كاریگەرەكەی ناو پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانە، هاوكات  ڕەنگدانەوە كلتورییەكان. 

ج: قۆناغی سایكۆلۆژی: لێكۆڵینەوە لەسەر ئەو كەشە دەروونییانەی كە زۆرینەی تاكی كوردی دەگرێتەوە بەگشتی  و جیاكردنەوەی زانستی دەرونشیكارانە، بە پێوەری فیكری و فەلسەفی، لە ژێر ڕۆشنایی ئەو بارە سایكۆلۆژیانەدا جارێكیتر دەتوانین شوناسی سینەمایی دیاری بكەین، بۆ نموونە كەسایەتی كوردی كاراكتەرێكی جێگیری نییە هەڵبەت ئەمە بە شێوەیەكی ڕێژەیی وەك ئەو جۆرە مرۆڤەی كە (سیگمۆند فرۆید ) بە كەسانی (مالیخۆلی ) ناویان دەبات،لێرەوە جوڵە و بارە دەرونییەكان وا دەكات ئێمە لەو فۆڕمە نزیك ببینەوە كە هەم خودی فۆڕم وەك خۆی مانیفێست بكەین لەو شوێنەی سینەما دەیەوێت پێكەوە گرێیان بدەین، شۆتەكان و بینەر و بیانووەكانیشمان بخەینە سەر یەك هێڵی هاوتەریب.

لە كۆتاییدا گرنگە لەوە هۆشیاربین كە دروستكردنی سینەمایەك بە مانای سینەمایەكی خاوەن فۆڕم و شوناس وەك ئاماژەمان پێدا كارێكی سانا نییە، هاوكات هێند قورسیش نییە كە نەكردەبێت، ئەوەندە گرنگە لەوە ئاگاداربین مەرج نییە ئەو هۆیانەی بەردەوام لە دونیای ئێمەدا و لە ڕێگەی میدیاكانەوە باسیان لێوەدەكرێت هۆكاربن بۆ دروستكردنی،بەڵكو خۆدەوڵەمەندكردن لە ڕووی فیكریی و  میسۆدییەوە هاوكات خوێندەوەی قووڵی كۆمەڵگاكەمان لەو ڕووانەی باسمانكردن كارێكە دەبێت بەرلەهەرشتێك سینەماكاری كورد پێی هەستێت، پاشان دەستبداتە هەنگاوەكانی دیكە، بۆ بونیادنانی سینەمایەكی خاوەن فۆڕم و شوناس، كە توانای خۆجیاكردنەوەی هەبێت لە سینەمای گەلانی دیكەی جیهان، چونكە تاكو ئەم ساتەوەختەش جگە لە چەند هەوڵێك شتێكی وەها لە فیلم بەردەست نییە كە بتوانین وەك سینەمای كوردی نیشانی بدەین.