داستان بەرزان
ناونیشانی ئەم نووسینە دووان لە چەمكە ئاڵۆز و پڕكێشەكانی دونیای ڕۆشنبیرین، بەو پێیەی یەكەمیان وابەستەی چێژ و سەلیقە و دونیابینییە و ئەودیكەیان پەیوەستە بە ڕوانگەیەكی ڕێژەییەوە بۆ شتەكان، كە بە پێی كولتوور و جوگرافیا جیاوازەكان گۆڕانی بەسەردا دێت، واتە دەكرێت ئەوەی لە ناوچەیەكی دیارییكراوی ئەم گۆی زەوییە وەك مافێكی زەوتكراو تەماشا دەكرێت، لە پانتایی و جوگرافیایەكی دیكە بابەتێكی ئاسان و بەردەست بێت.
مرۆڤ بۆچی دەنووسێت؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە لە زۆر كاتی جیاوازدا لە خۆمم كردووە، بەڵام هیچكات نەبووە لە ساتی وەڵامدانەوەیدا بیرم لەوە نەكردبێتەوە مرۆڤ لە پێناو ئازادی و چیدی دیكەدا دەنووسێت؟ واتە هەمیشە ئازادی پێشمەرجێكی نەگۆڕبووە لام، ئەویتری وەڵامەكە بەپێی قۆناغ و تەمەن و ئاستی بیركردنەوەم گۆڕانی بەسەرداهاتووە، ئەوەش شتێكی ئاساییە و دەكرێت لە داهاتووشدا لە ئەنجامی گەڕان و خوێندنەوەی زیاتر بینینی دیكە بێتە ناو ڕوانینەكان و بەوهۆیەشەوە وەڵامەكان مانای دیكە وەربگرن.
هەمان پرسیار ئەگەر لە بەرامبەر منی خوێنەریشدا بێتە ئاراوە، بەهەمان شێوە ئازادی پێشمەرجە و ئەویتری وەڵامەكە دیسان گۆڕانی بەسەردا دێت، ئەوەش پێویستە هەر نووسەرێك بۆ خۆی خوێنەرێك بێت، تەنانەت دەكرێت بۆ هەمیشە وەك خوێنەر بمێنینەوە، بەڵام مەرج نییە بۆ هەمیشە وەك نووسەر، كەچی ئەوەی بەم دواییانە جێگەی سەرنجمە دانانی پلانی (چی خوێندنەوە و چی نووسینە) لەلایەن كەسانێكەوە كە نازانم بە چ پێوەرێك دەست دەدەنە وەها كارێك، ئەم بابەتی ڕێنوێنیكردن و ئاڕاستەكردنەی خوێنەر و (نووسەر)یش لە سەرەتای دروستبوونی هەندێك دەزگا و ناوەندەوە سەریهەڵدا، كە ویستیان كتێب و خوێندنەوە و بابەتەكانی دیكەی بواری كولتوور بكەنە جۆرێك لە بزنس، (بزنسێكی بێڕەحمانە) هەرچیش بووە بازاڕێكی لەم چەشنەی ئێستا كتێبی تێدایە ئەوا ئۆتۆماتیك كوالیتی لەدەست دەدات و زیاتر كار بۆ كوانیتی دەكات، واتە ئەوەی ئەو چەشنە ناوەند و دەزگایانە بۆیان گرنگە زۆرفرۆشییە نەك چیفرۆشی، لەم نێوەندەشدا ئەو بێسەروبەرییە دێتە ئاراوە كە خەریكە وردە وردە ئەو سەرەتایانەی دەبینین كە كار دەكاتە سەر وێرانكردن و بێ نرخكردنی سەرجەم كایە ڕۆشنبیرییەكان، لە داهاتووشدا كاریگەریی خراپتر.
بەوەی چی بنووسێت؟ چۆن بیر لە نووسین بكاتەوە؟ بۆ ئەوەی بە دڵی ئەوانی خاوەن دەزگا و گۆڤار و ناوەندی فرۆشتنی كتێب بێت، كەشێك بێتە پێش كە زیاتر لە هەیەجانێكی بازرگانی دەچێت وەك لە پڕۆسەیەكی كولتووریی، لە ئەنجامیشدا كەم نەبوون ئەو نووسەرانەی خۆیان بەخشتییە ئەو شەپۆلە ساختەیە و شوێن سەرگەرمی مەڕاسیم و لایەنە ئاهەنگسازییەكەی كتێب كەوتن و بە هەڵای بازاڕ خۆشنوود، تەنانەت ئەم ناوەندانە دەستیان كرد بە هەڵسەنگاندنی بەرهەمەكان و لە كتێبفرۆشییەوە بوونە لیژنەی بڕیاردانی ئەوەی (كێ نووسەر؟ كێ خوێنەرە؟)، لەوێشەوە خوێنەران و نووسەران دابەشبوون بۆ باڵ و هێڵ و گروپ و دەستەوتاقمی جیاجیا، كە لە بەرژەوەندی دەزگاكان دەستیان دایە یەكتر سڕینەوە (هەر وەكو سیاسەت) ئەوەی لەلای فڵانە دەزگا نووسەری گەورە بوو، لەلای دەزگاكەی دیكەی نەیار و بەرامبەر شایەنی خوێندنەوەش نەبوو، بەڵكو كتێبەكانیان هەڕاج دەكرد بە بڕە پارەی كەمی وەها كە دەكرا بكڕدرێن بۆ حەمام گەرمكردن و لاپەڕەكانی بۆ كاغەزی پاقلەفرۆشتن.
چی دەنووسیت؟ چی دەخوێنیتەوە؟ ئەمانە ئەو دوو پرسیارەن بەردەوام لە نووسەران و خوێنەران دەكرێن، كە لە ئاستە سادە و سەرەتاییەكەیدا دەكرێت ئاسایی بێت، بەڵام لەو ئاستەدا كە ئامانج لێی هەڵسەنگاندن و یەكلاییكردنەوەی ئەوەی ئایا ئەو كەسە نووسەری باشە یان خوێنەری باش، هەرگیز ئاسایی نییە، چونكە مرۆڤ بۆیە دەنووسێت و دەخوێنێتەوە بۆ ئەوەی ئازاد بێت، نەك لە چوارچێوەی بیری كورت و خەیاڵی لاواز و تێگەیشتنی نزمدا بەندبكرێت!