ڤەهێل موحسين
جهێ دلخۆشیێ یە کو ببینین رۆمانا نوو یا هۆشەنگ شێخ محەمەدی جهەکێ مەزن، هێژا و جوان وەرگرتیە د دان و ستاندنێن خواندەڤانان دا. هەرچەندە گەلەک خواندن و دیتن دەرباری وێ هاتینە گۆتن، لێ ئەز ژی دخوازم هندەکێ ل ڤێرێ ب کورتی بەحسا ڤێ رۆمانی بکەم .
میدیا م. ی. د. ی. ا نەتنێ وەک رۆمانەک لەزەتا وێنەکرنا دیمەنێن چیرۆکی ددەتە خواندەڤای، لێ مرۆڤ پێتر هەستپێدکەت کو ئەڤە رۆمانە تێکستێ قەسیدەیەکا درێژ یا عشقێ یە. گەشتەکا شعری یا درێژە ژ دلی بەرەف رۆناهیا رۆناهیان، د وێنەیین ڤێ شعرێ دا مانی "لەهەنگێ رۆمانێ" د عشقا میدیایێ دا سەفەرەکا خۆزانیێ دکەت .
رۆمان ب کەشەکێ دەروێشانە ل تەکیایەکێ دەست پێ دکەت، ل وی دەمێ دەروێش و مورید دناڤا پێلێن رەقس و سەمایی دا دگەل گۆتنا الله الله ێ دا ب جزبە دچن. د ئاگرێ ئیمان و عشقێ دا گەرم دبن. دلێن وان ڤەدبن. خەلیفە قادر دەست ددەتە هەژمارتنێ و ل بەربوو هەتا سێ سەدێ ب هەژمیریت: الله الله... " بێگەردانە خۆی دەدایە دەست دڵی، تا بیباتە بەر قاپی مەعشوقەکەی" ل١٠. کۆڕ گەرم دبیت و نێزیکی سێ سەد کەسان ب دەنگێ دەفێ، و دەنگێ ئاسمانی یێ تاهیر مەداحی و سەدایا ریتما حەی ئەللا یا خەلفیە قادری پێتا کۆڕێ د شارینن. ل ل پشت ڤی دەنگی، ئو ڤێ بوویەرێ، هەمی دبێ ئاگەهن کو مانی یێ مژویلی پاککرنا لەشێ خۆ یە ژ گونەهەکا مازن، (ژێڤەکرنا هێلکە گۆنێ راستێ)، ژبەرکو ئەو وەسا هەست دکەت ب ڤێ کریارێ دێ پا ک بیت و سزایێ لەشێ دەتێ یێکو خۆ بدەست نەیێ ڤە، بیژنەکا هەڤالا وی، بەردای و دکتێبخانەیا تەکیایێ ڤە، ل ژێر سیبەرا دیتنێن ئبن عەرەبی، سورەوەردی، و ئایەتێن ب خەتێ کۆفی نڤیسایی دناڤ پێلێن خۆشێی دا بەرزە بەرزەبووبوو و دڤێت سزایێ ڤێ گونەهێ ئەڤە بیت .
مانی ڤێ دکەت، هەرچەندە وەک هەڤالێ مانی "ئازیز"، بەحسا مانی دکەت و هوسا پەسنا وی دکەت: "ئەو زۆر ناسک بوو، خەمی هەموو شتێکی بوو. ئەو خەمی نوور و روحی شتەکانی بوو، هەمیشە دەیویست بەم شوێنە بگات کە دەستی مرۆی ئاسایی ناگاتێ... ل٢٦" دیسا ئازیز ژ مانی ڤەدگێریت کو" لە جەستەدا شوێنێک هەیە، نە شەریعەت و نە زانست و نە فەلسەفە و نە دین دەستیان ناگاتێ، بۆیە جەستە هەر ئەوە نییە کە لە شەهوەتدا بپارێزرێت" ل ٢٧ .
ب راستی هۆشەنگی ب وێرەکی و هوتاییەکا مەزن شیایە سەبەرێ بێخیتە سەر کۆمەکا پرسیارێن گرنگ، ئو ب رێیا ڤێ رۆمانێ دەرگەهی ل هەمبەر هن پرسێن فکری/عرفانی ڤەبکەت، دیسا ب ڤەگیرانا بوویەرێن رۆمانێ دانەنیاسینا هندەک تێرمێن فەلسەفی و سۆفیگەرانە بکەت: لەش چییە؟ ئەقل چیە؟ روح چیە؟ عشق کەنگی بلند دبیت؟ وەک د ڤی پەرەگرافێ ل خوارێ دا ڤان پرسا ڤەدکەت: رەوانێ ئازاد کیژکە؟ بەرزترین پایەیا هەقیی ل کیڤەیە؟
" هەلگرتن و پاراستنی عیشق و راستی، یان هەق بە ناوە گشتییەکەی، ل نێو جەستەدا، کاری ئەو رەوانە ئازادانەیە، ل عیشق دا رووناک بوونەتەوە. هەموو کەس ناتوانێت بگاتە ئەم پایەیە، پایەی یەکبوونی عیشق و جەستە، بەرزترین پایەی هەقە... ل ٢٨ .
ئەڤ رۆمانە/ ئەڤ قەسیدەیە دبیتە مێرگەک بۆ پێناسەیێن رۆناهیێ: " نوور باوەش بۆ ئەوانە دەکاتەوە، کە بە گیان دەنووسن. نوور بۆ ئەوانە دادەبەزێت، کە دەمرن و ناچنە گۆڕەوە ... نوور توانایە، دەچێتە نێو ئەو دڵەی لە تاریکیدا بۆ شکۆمەندیی لێدەدا."ل٧٥
هەر دان و ستاندنەک و هەر ڤەگێرانەک ژ ڤێ رۆمانێ ب حالێ خۆ مە ل هەمبەری کۆمەکا پرسیارێن زیندی رادوەستینیت، لێ پرسیارێن زیندی و کەسێن پرسیارێن زیندی دخۆلقینن جهێ وان نە ئەڤ جڤاکەیە/ یان د ڤی جڤاکی دا دهێنە کۆشتن و دێ ب بەر دربێن کەسێن تووند و تیژ کەڤن. وەک چاوان مانی ژ بەر گەنگەشەیەکێ ل تەکیایێ ب حزورا شێخی و کۆمەکا مەلایان، دگەل مەلایەکێ خرپن دکەڤیتە نیقاشێ دەرباری موقەدەسی... نیقاش ژی دبیتە دەرگەهێ ئینانا بەلایان بۆ مانی. ژبەرکو مەلا ئێکی رادسپێریت کو مانی بکۆژن. جارا ئێکێ مانی ب برینداری ژ ڤێ بوویەرێ دەرباز دبیت. لێ پشتی کو ژ سهرەوەردێ ڤەدگەریت و کتێبا حیکەمەتی ئیشراقی وەردگێریت، ل سەر دەستێ ڤێ کۆمێ دهێتە کۆشتن.