(ماڵی بووكەشووشە) یەكێكە لە شانۆنامە گرنگەكانی دونیای شانۆ، هاوكات بە ناوبانگترین كاری نووسەری نەرویژی (هێنریك ئیپسن)ە كە ساڵانە لە شانۆكانی جیهاندا بە چەندین شێوازی جیاواز نمایش دەكرێت، لەگەڵ ئەوەی هەمان نووسەر خاوەنی شانۆنامەی دیكەی وەهایە كە بەبێ ئەوان جیهانی شانۆ كەلێنی تێدەكەوێت و لوتكەیەكی كاریگەری لەدەست دەدات، بەڵام ماڵی بووكەشووشە لە ڕووی كۆنسێپتەوە جیاواز لەوانی دیكە دەخوێنرێتەوە و تەنانەت كاری دەرهێنانیشی تێدا دەكرێت.

     لە پاش شانۆنامەی (میدیا)ی كلاسیكەوە كە لەلایەن شانۆنامەسی گەورەی یۆنان (یۆرپیدس)ەوە نووسراوە، كەمترین شانۆنامە هێندەی ماڵی بووكەشووشە خاوەن دیدگایەكی ژنانەیە و بە ڕۆحێكی ژنانەوە لە خەمی ژن دەدوێت، تا ئەو ئاستەی بە بۆچوونی هەندێك لە ڕەخنەگرانی شانۆ ماڵی بووكەشووشە خاوەن فەلسەفەیەگی فێمێنیستانەیە و دەكرێت وەك دیارترین شانۆنامەی تەماشای بكەین كە بارگاوی بەو فەلسەفەیە نووسراوە.

      هەر ئەمەش وایكردووە كاركردن لە شانۆنامەی (ماڵی بووكەشووشە)دا كارێكی سانا نەبێت و كەم دەرهێنەر و ئاكتەر بتوانن خۆیان لەوە بدەن دەرهێنان یان ئاكتینی تێدا بكەن، چونكە نووسەری ئەم شانۆنامەیە لەگەڵ ئەوەی خاوەن ڕێچكەیەكی هێمائامێزە، لەگەڵ ئەوەشدا لە قوڵایی واقیعەوە زۆرینەی بابەتەكانی شانۆنامەكانی هەڵدەبژێرێت و پاشان بە جیهانە سیمبۆلیزمەكەی خۆی بارگاوییان دەكات، بۆیە دەرهێنەر و ئاكتەری ئەم شانۆیە پێویستە لە یەك كاتدا بتوانن دونیا واقیعیەكەی تێبگەن، هاوكات تێگەیشتنیان بۆ ئەو كۆد و هێمایانەش هەبێت كە نووسەر بەكاریبردوون.

     (هێنریك ئیپسن) زۆرینەی شانۆنامەكانی كاریگەن و جێگەیان لە شانۆی جیهانیدا دیارە، بەتایبەت هەریەك لە شانۆنامەكانی (دوژمنی گەل، مراوی كێوی، تارماییەكان...) لە ناویشیاندا (ماڵی بووكەشووشە) كە لە سەروویانەوە وەستاوە، ئەویش ڕەنگە پەیوەندی بەو بابەتەوە هەبێت كە نووسەر بۆ كردوویەتییە بیرۆكەی سەرەكی شانۆنامەكەی، ئەویش بابەتی ژن و مافەكانی و ئەو دیدگا نامرۆڤانەیەیە كە هەندێك جار پیاو لەبەرامبەرییدا دەیخاتەكار، ئەم نووسەرە لەم شانۆنامەیەدا وێنای ژنمان بۆ دەكات وەك خۆشەویست وەك دایك وەك دڵسۆز، بەڵام ڕێگە نادات پیاوان زەفەر بە خۆشەویستی و دایكایەتییەكەی و دڵسۆزییەكەی بەرن و بیكەنە ئامرازێك بە بەتاڵبوونەوەی حەزەكانیان، ڕێگە نادات ژن بووكەشووشەیەك بێت بەدەستی پیاوانەوە و چۆنیان بووێت وەها هەڵیسوڕێنن.

      ژن لەم شانۆمانەیەدا بە هەموو ڕەهەندەكانییەوە ئامادەیە، بە قووڵایی و جەوهەرێكی پڕ لە وزەوە بۆ ژیان و كیان، هاوكات بە هێزێكی گەورەوە بەرامبەر هەر دەستەڵاتێكی خێزانی و كۆمەڵایەتی كە بیەوێت قۆرخی بكات و لە مانا گەورەكانی مرۆڤبوونی دابماڵێت، هەر بۆیە ئەم شانۆنامەیە وەك مانیفێستێك وەهایە بۆ چەمكی (ژن وەك مرۆڤ) نەك وەك ئامراز و هۆكار بۆ گەیشتن لە ئامانج، بەڵكو ئەم شانۆنامەیە پێمان دەڵێت: ژن خودی ئامانجە، بەدەر لەوە هیچ ڕوانگەیەكی دیكە مایەی قبوڵكردن نییە.

     هەر دەرهێنەرێك مافی خۆیەتی خەونی ئەوەی هەبێت شانۆنامە گرنگەكانی جیهانی شانۆ بە دەرهێنانی خۆی بخاتە سەر ستەیج، نكوڵیش لەوە ناكرێت كە شانۆنامەی ماڵی بووكەشووشە یەكێكە لەو شانۆنامانەی كە ئارەزووی هەر دەرهێنەرێكی خاوەن دونیابینییە كاری تێدا بكات، لەگەڵ ئەوەشدا هەمان بووچوون بۆ ئاكتەریش ڕاستە واتە هەر ئاكتەرێكی باش خەونێنی بەرجەستەكردنی كاراكتەرە گرنگەكانی نێو دونیای شانۆی هەیە، كە بە بڕوای من بۆ خانمانی ئاكتەر ئەگەر لە كلاسیكدا (میدیا)ی (یۆرپیدس) وەك یەكێك لەو كاراكتەرە گرنگانە وەربگرین، ئەوا لە شانۆی مۆدێرندا كاراكتەری (نورا) لە شانۆنامەی (ماڵی بووكەشووشە)دا لەو كاراكتەرانەیە كە دەكرێت وەك خەونێكی گرنگی ژنانی ئاكتەر چاوی لێبكەین، بەڵام گرنگە بۆ كاركردن لە وەها شانۆنامەیەكدا لەسەر چەند ئاستێك هۆشیاربین و بزانین لە كوێوە دەچینە پڕۆسەی بەرهەمهێنانی كارەكەوە، كە لێرەدا بۆ چەند لایەنێك دابەشی دەكەین.

1-تێگەیشتن لە شانۆنامە: پێویستە تەواوی ئاكتەرەكان و دەرهێنەر ئاگاداری نووسەر و دونیا تەلیسمئامێزەكەی بن.

2-دەرهێنەر خاوەن دونیابینی بێت بۆ دەرهێنان و پێش ئەوەی دەستبداتە كارەكەی تەواوی لایەنەكانی كارەكەی لێكدابێتەوە.

3-تەواوی ڕەگەزەكانی دیكەی وەك (دیكۆر، جلوبەرگ، موزیك، ئارایشت و ڕووناكی...) بخرێنە خزمەت ئەو كەشەی شانۆنامەكە دەیوخوازێت.

     هەر كات توانرا ئەو سێ لایەنە پێكەوە یەكانگیربكرێن، دەكرێت بتوانرێت نمایشێكی سەركەوتوو بەرهەمبێت، بەبێ جێبەجێنەكردنی هەر لایەنێكیش كەلێن دەكەوێتە كارەكەوە و لە ئاكامدا بە زیانی نمایش دەگەڕێت، كە ئەمەش بۆ شانۆنامەی هەر نووسەرێكی خاوەن ستایڵ ڕاستە، بۆیە دەرهێنەر تەنانەت ئاكتەریش ئاسان نییە هەر جارەی لەسەر شانۆنامەی نووسەرێك كار بكات بەبێ ئەوەی كاتێكی تەواو بدات بە تێگەیشتن لە دونیابینی و فەلسەفەكەی و ئامادەنەبێت بۆ شرۆڤە و لێكدانەوەی سەرجەمی لایەنەكانی سەرەتا لای خۆی پاشان بۆ ئاكتەر و تەواوی تەكنیكی و دیزاینەر و جێبەجێكارانی ڕەگەزەكانی دیكەی شانۆكەی.

   كەچی بە پێچەوانەوە لە دونیای شانۆی ئێمەدا كاتێك دەرهێنەرێك كە كارێك زیاتر لە شانۆنامەی نووسەرێكی خاوەن ستایڵ یان نووسەرێكی دیكەی هەمان ستایڵدا دەكات، بۆی دەبێتە جۆرێك لە لەنگی، بەبێ گوێدانە ئەوەی زۆرینەی دەرهێنەرە گەورەكانی دونیا بۆ ماوەی درێ ژلە دونیای نووسەرێك یان لە ناو نووسەرانی سەربە ستایڵێكدا ماونەتەوە، نمونەی زیندووش بۆ ئەمە (پیتەربروك)ی بەریتانییە كە بۆ ساڵانێكی زۆر لە نێو دونیا و شانۆنامەكانی شێكسپیردا ئەزموون دەكات و لەسەر شانۆنامەكانی ئەو نووسەرە زۆر لە تێزە شانۆییەكانی خۆی جێبەجێدەكات.

    

     شانۆنامەی (ماڵی بووكەشووشە) دەمێك ساڵە كراوەتە زمانی كوردی، ئەمەش وایكردووە شانۆكاران و خوێندكارانی بواری شانۆ لەم بەشەی كوردستان  دەستیان پێی بگات و زۆرجاران بیكەنە كەرەستەی خوێندن و نمایش چ وەك كارنامەی دەرچوون، چ وەك نمایشكردنی لە دەرەوەی ناوەندەكانی خوێندندا، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە لەلام لە ماوەی ئەم 15 ساڵەی ڕابردوودا چەند جار ئەم شانۆنامەیە كراوەتە كارنامەی پەیمانگا و زانكۆ، وەكو دیكەش لە دەرەوەی خوێندن نمایشكرابێت، هێندەی بواری بینینیم بۆ ڕەخسابێت نەمدیوە مامەڵەیەكی باش و گونجاو لەگەڵ كاراكتەری سەرەكی شانۆنامەكەدا بكرێت كە (نورا) ئەوەش نازانم لە چییەوە سەرچاوە دەگرێت ئایا شانۆكاری ئێمە لە جەوهەری ئەو كاراكتەرە نەگەیشتوون یاخود لەو كیانە بەهێز و بوێرەی نورا دەترسن؟ 

    وەك پێشتر ئاماژەم پێدا (نورا) نمونەی ژنێكی یاخی و گاریگەرە، شەڕی ژنێتی خۆی دەكات وەك مرۆڤ، كەچی لەو لەو چەندجارەی بەر ئەم نمایشە كەوتووم ئەو ئاكتەرانەی ڕۆڵی (نورا) دەگێڕن زۆر كەم بەرجەستەی ئەو دۆخە دەكەن كە ئەو كاراكتەرە دەیخوازێت، ئەمەش هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ دەرهێنەر پاشان ئاكتەر، چونكە دەرهێنەر یەكێك لە ئیشەكانی لێكدانەوەی ڕۆڵە بۆ ئاكتەر، بە پشبەستن بە زانیارییەكانی دەربارەی نووسەر و ئەو ستیڵەی بۆ كاركردن هەڵبژاردووە.

     هەر لە هەمان شانۆنامەدا (ماڵی بووكەشووشە) بەو پێیەی نووسەرەكەی سەر بە ڕێبازی سیمۆلیزمە و بۆ خوڵقاندنی دیمەن و كەش و دیالۆگ و ڕووداوەكانی شانۆنامەكانی پەنادەباتە بەر بەكاربردنی هێما(سیمبۆل) لەم شانۆنامەیەشدا پاش ئەوەی (نورا) بۆی دەردەكەوێت پیاوەكەی ئەوی تەنیا وەك بووكەشووشەیەك ویستووە بۆ یاریی و كاتبەسەربردن، نەك وەك مرۆڤێك و هاوژینێك كە ئامادەبێت لە ساتە دژوارەكاندا پاڵپشتی بێت، بڕیار دەدات ماڵەكەی بێبهێڵێت و بۆ هەمیشە لە دەستەڵاتی پیاوەكەی یاخی بێت، لەو ساتەدا پشت دەكاتە هێزی پیاوانەی مێردەكەی و بەهەرچی هێزی هەیە دەرگاكەی بە ڕوودا دادەخات، داخستنی ئەو دەرگایە هێمایەكی كاریگەرە بۆ ئەوەی پێمان بڵێت: منیش وەك ژن خاوەن هێزم و بۆ هەمیشە دەرگا بە ڕووی هەموو پیاواندا دادەخەم، كەچی لەو جارانەی ڕێكەوتی بینینی ئەم كارەم كردووە دەرهێنەری كورد داخستنی ئەو دەرگایەی بە هەند وەرنەگرتووە، یاخود زۆر بە لاوازی بەلایداچووە، لە كاتێكدا دەنگی داخستنی ئەو دەرگایە بە دەستی فیگۆری (نورا) هێمای گیانی پڕ لە بەرەنگاری ئەومان نیشاندەدات لە ئاست دەستەڵاتێكدا كە دەیەوێت ستەمی لێبكات، لەرینەوەی ئەو دەنگە دەبێت بە جۆرێك ڕاچڵەكێنەربێت لە گوێی هەر پیاوێكدا كە خاوەن ئەو ڕوانگەیەیە بۆ ژن ببێتە ئاماژەیەكی پڕ لە ئاگاداركردنەوە، هەر ئەو دەنگەش دەبێت گوێی پیاوانێك بهەژێنێت كە ژن تەنیا لە كۆنتێستی جەستەدا دەبیننەوە و ناتوانن لە فۆڕمی ژن خۆیان دەرباز بكەن و بەرەو ناوەڕوكە مرۆڤانەكەی بینینیان بگۆڕن.