یەک ڕۆژ بەر لە گوللەبارانکردن

یەک ڕۆژ بەر لە گوللەبارانکردن 2021-04-04 \| 619 جار خوێندراوەتەوە تۆڕی هەواڵی ژیان فیۆدۆر میخائیلۆڤیچ دۆستۆیڤسکى وەرگێڕان: کــەیــوان هـەورامى بڕیار وایە ئەمە دواهەمین ڕۆژى ژیانى من بێت. دوێنێ لە دادگە پێمانیان گوت بڕیارە هەرهەموومان گوللەباران بکرێین. بە درێژایی ڕۆژانى لێکۆڵینەوە نە درۆم کرد و نە نکۆڵى. بە لێکۆڵەرەکەمم گوت من ناتوانم نە درۆ لەگەڵ ئەو و نە لەگەڵ خۆشمدا بکەم، چونکە مرۆڤ گەر درۆ لەگەڵ خۆیدا بکات و گوێ بداتە درۆکانى، دواجار دەگاتە شوێنێک کە چ لە دەروونى خۆى و چ لە جیهانى دەرەوەدا ئیدى ناتوانێت درۆ و ڕاستى لێک جودا بکاتەوە و لێى تێبگات، جا بەرەبەرە نە ڕێزێکى بۆ خۆى دەمێنێ و نە بۆ ئەوانى دیکەش، من هێشتا بەشى ئەوە ڕێز بۆ خۆم دادەنێم کە بێ لە ڕاستى هیچ شتێکى دى نەڵێم . خەونى من جیهانێکە، کە تێیدا حەقیقەت سەرکەوتووە. ئەگەر دەتەوێ حەقیقەت بەسەر جیهاندا سەربکەوێت، ئەوا لێگەڕێ با سەرەتا بەسەر خۆتدا سەربکەوێت. گەر ئەم عەوداڵییە ڕاستگۆیانەیە بە واتاى مەرگى من دێت، ئەوا بە ڕووێکى گەشەوە بارى ئازارى خۆم لە کۆڵ دەنێم و بە شانازییەوە بۆ دواکۆچ تەیار دەبم . لە منى پرسی چ هەستێکم هەیە لەبارەى ئەوەى کە هاوبەندى لادەرانى ترسناک و بکوژانم؟ پێم گوت: ئێمە هەر یەکەمان لە ژیاندا کۆمەڵێک کارمان کردوون کە ناتوانین شانازییان پێوە بکەین؛ کارگەلێک کە بێ لە هاوڕێ نزیکەکانمان ڕەنگە نەتوانین لاى هیچ کەسێک بیاندرکێنین، بەڵام کارگەلێکیش هەن، کە تەنانەت ناتوانین لاى ئەوانیش بیاندرکێنین؛ کارگەلێک کە وەک نهێنییەک لە ناخی خۆماندا گلیان دەدەینەوە و تەنیا خۆمان و خۆمان لێیان بەئاگاین، بەس لێگەڕێ با نهێنییەکت پێ بڵێم: کۆمەڵێک کاریش هەن کە بگرە لە خەڵوەتیشدا لاى خۆمان نایاندرکێنین؛ بیر و کارگەلێک کە تەنانەت بە شەرمەزارییەوە لە خۆشمانیان دەشارینەوە، هەرهەموومان دەیانشارینەوە. چۆن دەکرێت لەبەرانبەر تاوانبارێکدا ڕابوەستیت و لە ناخەوە هەڵنەلەرزیت لە کاتێکدا کە خۆت بە هەمان ڕادەى ئەو کەسەى کە لەبەرانبەرتدا ڕاوەستاوە، تاوانباریت!؟ لە جیهاندا ساناترین کار مەحکوومکردنى تاوانبارێکە و دژوارترین کاریش تێگەیشتنە لەوەى کە ئاخۆ چ پاڵنەرێک ئەوى لەو تاوانەوە گلاندووە. لەگەڵ ئەم پرسیارەدا ناچارین تەماشاى تاریکایی ناخى خۆمان بکەین و بڕوا بەوە بهێنین کە هەر یەک لە ئێمە، تاوانبار و بکوژ و لادەرێک لە ناخماندا هەیە. تەنیا بە وەڵامدانەوەى ئەم پرسیارە دەگەینە ئاستێک لە جوامێرى کە تاوانەکەى ئەویش بنێینە ئەستۆى خۆمان و پێى بڵێین: "بەبێ سزا بڕۆ، من لەبرى هەردووکمان ئەم ئازارە هاوبەشە لە کۆڵ دەنێم !" لێکۆڵەرەکەى من شتگەلێکى نووسی و دەیویست بڕوات، پرسیم: "دەتوانم دانپێدانانەکانم لەسەر کاغەز بنووسم؟" چاوەکانى درەوشانەوە و کاغەزێکى خستە بەردەمم . بۆیم نووسی: "من لە سیاسەت وەڕەزم... بەڵام مرۆڤ و حەقیقەتم خۆش دەوێن. من لە کۆبوونەوەى پیترێشفسکیستەکاندا بەژداریم کرد و سوودم لە کتێبخانەکانیان وەرگرت، خەونى ئەوانم بۆ ئازادیی لە سەدا نەوەدى خەڵکى ئەم وڵاتە (کە هێشتا کۆیلە و تەنانەت نەخوێندەوارن) بە حەقیقەتێک زانى. جا تەنانەت گەر بەریشم بدەن، لەبارەى ئازارى ڕۆح و ژیانى ئەو لە سەدا نەوەدە و ونبوونى واتاى ژینى لە سەدا دەکەى دیکەوە هەر دەنووسم. عەوداڵى بەدواى حەقیقەتدا، واتە هەبوونى ئەو جوامێرییەى کاتێک کە چاوت بە ڕۆشناییەکەى دەکەوێت، لەبەرانبەریدا ڕابوەستیت و پێى بڵێیت: هەموو خواستەکانم خاپوور بکە، سەرلەبەرى ئەوە بکوژە کە بە ئامانجى ژیانم دەزانى و ئەوسا شتێکى باشترم بدەرێ. ئەوەى کە من بووم، ئامادەى مردنە تا من، بەو جۆرەى کە دەشێت، لە دایک ببێتەوە ." ٢٣ى کانوونى یەکەمى ١٨٤٩

2021-04-04 | 619 جار خوێندراوەتەوە

تۆڕی هەواڵی ژیان

فیۆدۆر میخائیلۆڤیچ دۆستۆیڤسکى

وەرگێڕان: کــەیــوان هـەورامى

بڕیار وایە ئەمە دواهەمین ڕۆژى ژیانى من بێت. دوێنێ لە دادگە پێمانیان گوت بڕیارە هەرهەموومان گوللەباران بکرێین. بە درێژایی ڕۆژانى لێکۆڵینەوە نە درۆم کرد و نە نکۆڵى. بە لێکۆڵەرەکەمم گوت من ناتوانم نە درۆ لەگەڵ ئەو و نە لەگەڵ خۆشمدا بکەم، چونکە مرۆڤ گەر درۆ لەگەڵ خۆیدا بکات و گوێ بداتە درۆکانى، دواجار دەگاتە شوێنێک کە چ لە دەروونى خۆى و چ لە جیهانى دەرەوەدا ئیدى ناتوانێت درۆ و ڕاستى لێک جودا بکاتەوە و لێى تێبگات، جا بەرەبەرە نە ڕێزێکى بۆ خۆى دەمێنێ و نە بۆ ئەوانى دیکەش، من هێشتا بەشى ئەوە ڕێز بۆ خۆم دادەنێم کە بێ لە ڕاستى هیچ شتێکى دى نەڵێم .

خەونى من جیهانێکە، کە تێیدا حەقیقەت سەرکەوتووە. ئەگەر دەتەوێ حەقیقەت بەسەر جیهاندا سەربکەوێت، ئەوا لێگەڕێ با سەرەتا بەسەر خۆتدا سەربکەوێت. گەر ئەم عەوداڵییە ڕاستگۆیانەیە بە واتاى مەرگى من دێت، ئەوا بە ڕووێکى گەشەوە بارى ئازارى خۆم لە کۆڵ دەنێم و بە شانازییەوە بۆ دواکۆچ تەیار دەبم .

لە منى پرسی چ هەستێکم هەیە لەبارەى ئەوەى کە هاوبەندى لادەرانى ترسناک و بکوژانم؟

پێم گوت: ئێمە هەر یەکەمان لە ژیاندا کۆمەڵێک کارمان کردوون کە ناتوانین شانازییان پێوە بکەین؛ کارگەلێک کە بێ لە هاوڕێ نزیکەکانمان ڕەنگە نەتوانین لاى هیچ کەسێک بیاندرکێنین، بەڵام کارگەلێکیش هەن، کە تەنانەت ناتوانین لاى ئەوانیش بیاندرکێنین؛ کارگەلێک کە وەک نهێنییەک لە ناخی خۆماندا گلیان دەدەینەوە و تەنیا خۆمان و خۆمان لێیان بەئاگاین، بەس لێگەڕێ با نهێنییەکت پێ بڵێم: کۆمەڵێک کاریش هەن کە بگرە لە خەڵوەتیشدا لاى خۆمان نایاندرکێنین؛ بیر و کارگەلێک کە تەنانەت بە شەرمەزارییەوە لە خۆشمانیان دەشارینەوە، هەرهەموومان دەیانشارینەوە. چۆن دەکرێت لەبەرانبەر تاوانبارێکدا ڕابوەستیت و لە ناخەوە هەڵنەلەرزیت لە کاتێکدا کە خۆت بە هەمان ڕادەى ئەو کەسەى کە لەبەرانبەرتدا ڕاوەستاوە، تاوانباریت!؟ لە جیهاندا ساناترین کار مەحکوومکردنى تاوانبارێکە و دژوارترین کاریش تێگەیشتنە لەوەى کە ئاخۆ چ پاڵنەرێک ئەوى لەو تاوانەوە گلاندووە. لەگەڵ ئەم پرسیارەدا ناچارین تەماشاى تاریکایی ناخى خۆمان بکەین و بڕوا بەوە بهێنین کە هەر یەک لە ئێمە، تاوانبار و بکوژ و لادەرێک لە ناخماندا هەیە. تەنیا بە وەڵامدانەوەى ئەم پرسیارە دەگەینە ئاستێک لە جوامێرى کە تاوانەکەى ئەویش بنێینە ئەستۆى خۆمان و پێى بڵێین: "بەبێ سزا بڕۆ، من لەبرى هەردووکمان ئەم ئازارە هاوبەشە لە کۆڵ دەنێم !"

لێکۆڵەرەکەى من شتگەلێکى نووسی و دەیویست بڕوات، پرسیم: "دەتوانم دانپێدانانەکانم لەسەر کاغەز بنووسم؟" چاوەکانى درەوشانەوە و کاغەزێکى خستە بەردەمم .

بۆیم نووسی: "من لە سیاسەت وەڕەزم... بەڵام مرۆڤ و حەقیقەتم خۆش دەوێن. من لە کۆبوونەوەى پیترێشفسکیستەکاندا بەژداریم کرد و سوودم لە کتێبخانەکانیان وەرگرت، خەونى ئەوانم بۆ ئازادیی لە سەدا نەوەدى خەڵکى ئەم وڵاتە (کە هێشتا کۆیلە و تەنانەت نەخوێندەوارن) بە حەقیقەتێک زانى. جا تەنانەت گەر بەریشم بدەن، لەبارەى ئازارى ڕۆح و ژیانى ئەو لە سەدا نەوەدە و ونبوونى واتاى ژینى لە سەدا دەکەى دیکەوە هەر دەنووسم. عەوداڵى بەدواى حەقیقەتدا، واتە هەبوونى ئەو جوامێرییەى کاتێک کە چاوت بە ڕۆشناییەکەى دەکەوێت، لەبەرانبەریدا ڕابوەستیت و پێى بڵێیت: هەموو خواستەکانم خاپوور بکە، سەرلەبەرى ئەوە بکوژە کە بە ئامانجى ژیانم دەزانى و ئەوسا شتێکى باشترم بدەرێ. ئەوەى کە من بووم، ئامادەى مردنە تا من، بەو جۆرەى کە دەشێت، لە دایک ببێتەوە ."

٢٣ى کانوونى یەکەمى ١٨٤٩